Αξονική σπονδυλαρθρίτιδα, ένα νόσημα που αρχίζει νωρίς 

Γράφει ο Θεόφιλος – Διαμαντής Καρατσουράκης, MD, Ρευματολόγος, Medical Advisor Pharmaserve-Lilly.

Η Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα είναι νόσημα που χαρακτηρίζεται από χρόνια φλεγμονή τόσο στο μυοσκελετικό σύστημα όσο και στο υπόλοιπο σώμα ενδεχομένως, προσβάλλοντας άτομα νεαρής ηλικίας (από την δεύτερη ή τρίτη δεκαετία της ζωής τους) και μπορεί να εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους τόσο μεταξύ διαφορετικών ανθρώπων όσο και στο ίδιο άτομο στην πορεία του χρόνου. Χαρακτηριστική εκδήλωση αυτής της ομάδας νοσημάτων είναι φλεγμονή στην Σπονδυλική Στήλη η οποία εκδηλώνεται κυρίως με πόνο και πρωινή δυσκαμψία.

Αν και αρχικά φαινόταν ότι οι άντρες προσβάλλονται πιο συχνά, τα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί ότι και οι γυναίκες προσβάλλονται εξ ίσου σχεδόν, με μια σημαντική καθυστέρηση από την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι την διάγνωση και για τα δύο φύλα.

Τα χαρακτηριστικά του πόνου

Η συμμετοχή της σπονδυλικής στήλης εκδηλώνεται με πόνο με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, στο πίσω μέρος της λεκάνης και επέκταση στους γλουτούς και σε ολόκληρο το μήκος της σταδιακά. Τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά είναι η παρατεταμένη πρωινή δυσκαμψία, η βελτίωση με την κίνηση και η επιδείνωση με την ακινησία καθώς και η γρήγορη και σημαντική βελτίωση του πόνου με τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Όταν κυριαρχεί η προσβολή της σπονδυλικής στήλης τίθεται η διάγνωση της Αξονικής Σπονδυλαρθρίτιδας, σε συνδυασμό με αιματολογικές και απεικονίστηκες εξετάσεις.

Η προσβολή του μυοσκελετικού συστήματος μπορεί να  εντοπίζεται και στις αρθρώσεις των άνω και κάτω άκρων, συνήθως σε μικρό αριθμό αρθρώσεων, λιγότερες από 5 και πιο συχνά στα κάτω άκρα, στους τένοντες και στις ενθέσεις. Σε ένα μικρό ποσοστό, είναι πιθανή και η εμφάνιση Ψωρίασης, δηλαδή περιοχές του δέρματος που είναι ερυθρές και καλύπτονται από «λέπια» με χαρακτηριστικό αργυρό χρώμα μαζί με κνησμό. Επίσης μπορεί να υπάρχει ή να προηγείται φλεγμονή σε συγκεκριμένες περιοχές των ματιών και σπανιότερα στο γαστρεντερικό σύστημα. 

Οι ασθενείς που εμφανίζουν οσφυαλγία μπορεί να επισκέπτονται έναν διαφορετικό ιατρό αρχικά και να εξεταστούν και από Ρευματολόγο στη συνέχεια. Σπανιότερα η πρώτη εκδήλωση τη φλεγμονής μπορεί να είναι στους οφθαλμούς και ο ασθενής να έχει επισκεφτεί Οφθαλμίατρο αρχικά. Για τους παραπάνω λόγους, είναι σημαντικό οι ασθενείς να αναφέρουν σε κάθε γιατρό ολοκληρωμένα το ιστορικό τους και να υπάρχει συστηματική συνεργασία διαφορετικών ιατρικών ειδικοτήτων.

Φλεγμονή

Η αιτιολογία της Αξονικής Σπονδυλαρθρίτιδας δεν είναι γνωστή, αν και φαίνεται ότι συνυπάρχουν η γενετική προδιάθεση, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες και η μηχανική φόρτιση σαν παράγοντες που συμβάλουν στην εκδήλωση και εξέλιξη της νόσου. Επίσης σε ένα ποσοστό των ασθενών εμφανίζεται η υπάρχουσα φλεγμονή μόνο όταν πραγματοποιηθεί μαγνητική τομογραφία, χωρίς να είναι εμφανείς οι βλάβες στις απλές ακτινογραφίες της λεκάνης ή της Σπονδυλικής Στήλης, ενώ σε κάποιους άλλους ασθενείς εμφανίζονται εξ αρχής στις απλές ακτινογραφίες αυτά τα ευρήματα. Πέρα όμως από τον τρόπο που τίθεται η διάγνωση, οι ασθενείς εμφανίζουν αντίστοιχο φορτίο της νόσου και έχουν την ίδια ανάγκη από θεραπευτικές λύσεις που θα ελέγξουν τα συμπτώματα και την εξέλιξη της νόσου. 

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι πρόκειται για νόσημα που μπορεί να επηρεάσει με διαφορετικούς τρόπους άτομα νεαρής ηλικίας, έχοντας σημαντική επίπτωση στην ποιότητα ζωής τους. Η διάγνωση βασίζεται σε σημαντικό ποσοστό στο ιστορικό (των ιδίων των ασθενών αλλά και της οικογένειάς τους), στην κλινική εξέταση των ειδικών ιατρών ενώ συμπληρωματικά γίνονται εργαστηριακές εξετάσεις, αιματολογικές και απεικονιστικές.

Η έγκαιρη και ολοκληρωμένη διάγνωση των ασθενών με Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα είναι σημαντική γιατί σήμερα είναι διαθέσιμες αρκετές θεραπευτικές επιλογές πλέον, με διαφορετικά χαρακτηριστικά, οι οποίες επιτρέπουν την εξατομικευμένη προσέγγιση για κάθε ασθενή. 

Βιβλιογραφία

1. Mease P. Clin Exp Rheumatol. 2015;33(Suppl. 93):S104-S108.
2. Gossec L, et al. Ann Rheum Dis. 2020;79(6):700-712
3. Ritchlin CT, et al. N Engl J Med. 2017;376(10):957-970.
4. Gladman DD, et al. Ann Rheum Dis. 2005;64(Suppl. II):ii14-ii17.
5. Braun J, Sieper J. et al. Lancet. 2007;369(9570):1379-1390 [pages 1379, 1382, and 1883].
6. Navarro-Compán V, et al. Ann Rheum Dis. 2021;80(12):1511-1521 [page 1513]. 
7. Navarro-Compán V, et al. Lancet 2025 Jan 11;405(10473):159-172.