«Δημιουργούμε ένα υλικό τέρας»: Η λανθασμένη λογική του faux leather

Τα ρούχα, που συχνά κατασκευάζονται από πλαστικά που βασίζονται σε ορυκτά καύσιμα, μπορεί να έχουν σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Όταν η Kylie Jenner λάνσαρε το τελευταίο της brand, KHY, την 1η Νοεμβρίου, η σταρ του ριάλιτι -μια από τις γυναίκες με τη μεγαλύτερη επιρροή στη μόδα- παρουσίασε μια συλλογή από 12 κομμάτια ρούχων κατασκευασμένα σχεδόν αποκλειστικά από «ψεύτικο δέρμα». Η συλλογή περιλάμβανε μια καμπαρντίνα, ένα φόρεμα body-con και ένα παντελόνι με φερμουάρ ώστε να μπορείτε να φορεθεί φαρδύ ή στενό.

Τα κομμάτια φαίνονται καλοφτιαγμένα. Το παχύ και βαρύ υλικό είναι όμορφα ραμμένο – σχεδόν σαν τα ρούχα να είναι φτιαγμένα από πραγματικό δέρμα. Μόνο που είναι φτιαγμένα από βιομηχανικές ποσότητες πλαστικού και θα είναι μαζί μας και με τις μελλοντικές γενιές για πάντα. Μεγάλη κληρονομιά.

Η δερματίνη έχει απλωθεί παντού

Οι κεντρικοί δρόμοι των πόλεων είναι γεμάτοι από τεχνητό δέρμα. Στα Marks & Spencer, ένα ζευγάρι ψηλόμεσων κολάν με «δερμάτινη όψη» πωλείται σωρηδόν στο διαδίκτυο. Στη Shein, έχει χαθεί το μέτρημα με την ένδειξη «faux leather».

Το ψεύτικο δέρμα είναι δημοφιλές εδώ και δεκαετίες, από την εποχή του Warm Leatherette, του single του 1978 που αργότερα διασκεύασε η Grace Jones. Έχει μετατραπεί σε ένα υλικό τόσο φετιχιστικό όσο και σέξι. «Ζεστή δερματίνη / Ένα δάκρυ βενζίνης / Είναι στο μάτι σου / Το χειρόφρενο / Διεισδύει στο μηρό σου» τραγούδησε η Jones.

Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής του faux leather και του vegan leather είναι προϊόν της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων και δεν υπάρχει σύστημα ανακύκλωσής του. Απλώς δημιουργούμε ένα υλικό τέρας, η παραγωγή του οποίου συμβάλλει στην κλιματική κρίση και η ρύπανσή του καταστρέφει τα οικοσυστήματά μας.

Όπως ένα vegan burger σε ένα κατάστημα fast-food, μια φούστα από faux leather δεν είναι απαραίτητα η πιο υγιεινή ή πιο φιλική προς το περιβάλλον επιλογή

«Το ψεύτικο δέρμα γενικά είναι ένας ανακριβής και ασαφής όρος»

Για πάρα πολλούς και δικαίως, τα υλικά που δεν περιλαμβάνουν εκτροφή ή θανάτωση ζώων είναι μια ηθική επιλογή. Αλλά όπως ένα vegan burger σε ένα κατάστημα fast-food, μια φούστα από faux leather δεν είναι απαραίτητα η πιο υγιεινή ή πιο φιλική προς το περιβάλλον επιλογή. Η Jocelyn Whipple είναι ειδική σε θέματα υπεύθυνων υλικών στη συμβουλευτική εταιρεία βιώσιμης μόδας The Right Project. Λέει: «Το ψεύτικο δέρμα γενικά είναι ένας ανακριβής και ασαφής όρος. Έρχεται με όλα τα υπονοούμενα γύρω από τις θετικές εγγενείς ιδιότητες του δέρματος, οι οποίες απέχουν τόσο πολύ από τις ιδιότητες του πλαστικού ως πρώτης ύλης όσον αφορά την ανθεκτικότητα, τη μακροζωία και τη φυσική κομποστοποίηση. Πρέπει να αφήνουμε τα υλικά  να πορεύονται με βάση τα προσόντα τους».

Προσθέτει: «Πρέπει να υπάρχει σαφής κατανόηση ολόκληρου του κύκλου ζωής του προϊόντος και, τελικά, τι συμβαίνει στο τέλος της ζωής του». Δυστυχώς, πολλά από αυτά τα ενδύματα καταλήγουν ως υφασμάτινα απόβλητα χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο που αγοράστηκαν και φορέθηκαν για πρώτη φορά.

Ο Yayra Agbofah, ο οποίος ίδρυσε την Revival, η οποία βρίσκει δημιουργικούς τρόπους για τη διαχείριση των παγκόσμιων υφασμάτινων αποβλήτων στη δυτική Αφρική, λέει ότι βρίσκει πολλά από αυτά σε χωματερές στην Άκρα (πρωτεύουσα της Γκάνας). «Το ψεύτικο δέρμα – PU [δέρμα πολυουρεθάνης] ή PVC [πολυβινυλοχλωρίδιο] – είναι ένα προβληματικό υλικό λόγω της συνθετικής του φύσης, η οποία συμβάλλει στην περιβαλλοντική βλάβη κατά την παραγωγή και τη διάθεση», λέει από τη βάση του στην τεράστια αγορά Kantamanto της Άκρα, μια από τις μεγαλύτερες αγορές μεταχειρισμένων ρούχων στον κόσμο.

Η λύση δεν είναι απλή

Επί του παρόντος, δεν υπάρχει νομοθεσία που να ρυθμίζει την παραγωγή ή τη χρήση αυτών των υλικών. Ενώ οι πλαστικές σακούλες μιας χρήσης έχουν φορολογηθεί, δεν υπάρχει τίποτα που να εμποδίζει μια μάρκα να ξερνάει πλαστικά ρούχα.

Υπάρχουν πολλά νέα υλικά υπό ανάπτυξη. Η μοντέρνα μάρκα Ganni με έδρα την Κοπεγχάγη, η οποία έχει υποσχεθεί να σταματήσει να χρησιμοποιεί παρθένο δέρμα ζώων μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, αναπτύσσει την υπογραφή της τσάντα Bou, η οποία είναι κατασκευασμένη από ένα υλικό που αναπτύσσεται από βακτήρια. Άλλα εναλλακτικά υλικά μπορούν να κατασκευαστούν από γεωργικά απόβλητα: Για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας υλικά που περισσεύουν από την παραγωγή κρασιού ή από ντομάτες, ανανάδες και μανιτάρια. Ωστόσο, όπως συμβαίνει με πολλά πραγματικά δέρματα, συχνά χρειάζεται ένα στρώμα PU για να γίνουν ανθεκτικά και πιο σκληρά στη χρήση. Τα μικτά υλικά που είναι επικαλυμμένα με PU δεν μπορούν να ανακυκλωθούν.

Οι νέες λύσεις πρέπει να αποφύγουν αυτές τις επιστρώσεις. Ένα πολλά υποσχόμενο υλικό αναπτύσσεται από χαρουπόμελο από τον Dio Kurazawa, ιδρυτή της συμβουλευτικής εταιρείας βιώσιμης μόδας Bear Scouts. Το χαρουπόμελο φυτρώνει άφθονο στο αγρόκτημα του Kurazawa στην Πορτογαλία και τα κελύφη του αλέθονται σε σκόνη για να φτιάξουν ένα υλικό που μοιάζει με δέρμα και το οποίο, όπως λέει, είναι συγκρίσιμο από άποψη ανθεκτικότητας. Συνεργάζεται με τη Reebok για την κατασκευή ενός δοκιμαστικού προϊόντος. Η μάρκα παπουτσιών Camper διαθέτει προϊόντα κατασκευασμένα από το Mirum, το φυτικό υλικό που χρησιμοποίησε η Stella McCartney στην πασαρέλα της τον Σεπτέμβριο, το οποίο δεν περιέχει πετροχημικά ή πλαστικά και είναι ανακυκλώσιμο. Και η Deadwood Studios, μια μάρκα εναλλακτικών δερμάτων με έδρα τη Στοκχόλμη, προσφέρει μια σειρά ρούχων κατασκευασμένων από αυτό που αποκαλεί «υλικό που μοιάζει με δέρμα», συμπεριλαμβανομένου του κάκτου.

Χωματερές ρούχων στην Αφρική

«Δίνουν προτεραιότητα στην ποιότητα έναντι της ποσότητας»

Υπάρχουν επίσης φορείς που εργάζονται για την παραγωγή πιο ηθικών αντικειμένων από πραγματικό δέρμα. Η σχεδιάστρια Alice V Robinson έχει ξεκινήσει μια σταυροφορία για αυτό το σκοπό, αγοράζοντας ένα βόδι και αναλαμβάνοντας τη μακρά διαδικασία δημιουργίας μιας συλλογής που περιλάμβανε ένα σακάκι, ένα παλτό, παπούτσια, μπότες, δύο τσάντες και μερικά μικρά αξεσουάρ – όλα κατασκευασμένα από ένα μόνο ζώο. Η ίδια κατέγραψε τη διαδικασία στο πρόσφατο βιβλίο της, Field Fork Fashion. Η ίδια και η συνέταιρός της, Sara Grady, έχουν αναπτύξει το British Pasture Leather, μια υπεύθυνη και ανιχνεύσιμη αλυσίδα εφοδιασμού για αναγεννητικό δέρμα. Έχουν συνεργαστεί με μάρκες όπως η New Balance και η Mulberry για να δοκιμάσουν πιλοτικά την ιδέα τους.

Αλλά θα χρειαστεί χρόνος για να συμβεί η αλλαγή σε κλίμακα – πρόκειται, άλλωστε, όχι απλώς για την κυκλοφορία ενός νέου υλικού, αλλά για την αλλαγή ενός ολόκληρου συστήματος. «Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να δημιουργήσουμε νέα συστήματα όπου μπορούμε να αναβαθμίσουμε και να επαναπροσδιορίσουμε τι σημαίνει το υλικό μας» λέει ο Robinson. Το δέρμα δεν πρέπει πλέον να γίνεται αντιληπτό ως ένα φθηνό εμπόρευμα.

Τελικά, όπως λέει η Whipple, το θέμα είναι η διαφάνεια και η κατανόηση του τι βάζουμε στο σώμα μας και τι θα συμβεί με αυτά τα προϊόντα όταν δεν είναι πλέον επιθυμητά ή χρησιμοποιήσιμα. Ο Agbofah λέει ότι ενθαρρύνει τους ανθρώπους να «δίνουν προτεραιότητα στην ποιότητα έναντι της ποσότητας, να επιλέγουν ανθεκτικά και διαχρονικά κομμάτια και να υποστηρίζουν μάρκες που δεσμεύονται για βιώσιμες πρακτικές».

Ο ίδιος προσθέτει: «Οι καταναλωτές του παγκόσμιου βορρά θα πρέπει να σκεφτούν τις αρνητικές επιπτώσεις της κατανάλωσης ρούχων τους στον παγκόσμιο νότο, ο οποίος πρέπει να υποφέρει για τις σπάταλες ενέργειές του».

*Με στοιχεία από theguardian.com