Δημογραφικό: Ενεργός γήρανση ή «δουλέψτε γιατί χανόσαστε»

Το δημογραφικό βρέθηκε στο επίκεντρο του συνεδρίου που διοργάνωσε το Κέντρο Κρήτης του ΟΟΣΑ στα Χανιά, κάτω από τη γενική ταμπέλα «Δυναμική των Πληθυσμών και Οικονομική Ευημερία».

Από τον τίτλο των θεματικών πάνελ γίνεται σαφές το μήνυμα του συνεδρίου, που δεν είναι άλλο από το «δουλέψτε μέχρι τα βαθιά γεράματα, γιατί χανόσαστε».

Η υπουργός Εργασίας Νίκη Κεραμέως συμμετείχε σε πάνελ με θέμα «Γήρανση και Παραγωγικότητα:  Μπορούμε να γερνάμε και να γινόμαστε πιο παραγωγικοί;»

Η υπουργός είπε ότι υπάρχει λύση, με την απάλειψη των εμποδίων στην εργασία, όπως ήταν η παρακράτηση της σύνταξης για τους εργαζόμενους συνταξιούχους. Άλλες λύσεις είναι τα ευέλικτα προγράμματα απασχόλησης και η συνεχής «επανακατάρτιση και αναβάθμιση δεξιοτήτων» – το δίπτυχο «reskilling – upskilling» που έχει γίνει το νέο εταιρικό μάντρα.

Στη χώρα με τη δεύτερη υψηλότερη ανεργία στην ΕΕ και με ανεργία των νέων άνω του 20%,  βρήκαμε τη λύση στο να βάζουμε τους ηλικιωμένους να δουλεύουν, όσο τους κρατάνε τα πόδια τους και το μυαλό τους, για να συμπληρώνουν τις συντάξεις φτώχειας.

Το πάνελ του συνεδρίου του ΟΟΣΑ για τη γήρανση και την παραγωγικότητα

Δημογραφικό και παραγωγικότητα

Ο Αλέν Ντε Σέρες, επιτελικό στέλεχος του ΟΟΣΑ, είπε ότι «ο τρόπος για να μειωθεί το κόστος της γήρανσης του πληθυσμού στην οικονομία είναι  η επένδυση σε εργαλεία που θα ενισχύσουν την παραγωγικότητα κυρίως των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων».

Το «γηράσκω αεί διδασκόμενος» αντικαθίσταται από την υποχρεωτική δια βίου μάθηση. Η οποία όμως δεν γίνεται με βάση τις κλίσεις μας ή την ανάγκη να ανοίξουμε τους ορίζοντές μας, αλλά με βάση τι ανάγκες έχει η αγορά, ώστε να μην πεταχτούμε εκτός εργασίας στα δεύτερα ή στα τρίτα –ήντα. Γι’αυτό και δεν πρόκειται για μάθηση με την ευρεία σημασία της έννοιας, αλλά για μια «κουτσή» επανακατάρτιση.

Η ενεργός γήρανση τείνει να ταυτίζεται με την αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης και την παράταση του εργάσιμου βίου από ανάγκη και όχι από επιλογή

Όπως είπε ο εκπρόσωπος του ΟΟΣΑ, έχει αποδειχθεί ότι όσο μεγαλύτεροι ηλικιακά είναι οι εργαζόμενοι τόσο οι δραστηριότητές τους είναι «λιγότερο δημιουργικές». Γι’αυτό πρέπει οι κυβερνήσεις να τους βοηθούν να εξοικειωθούν με την τεχνολογία, όπως τα robotics και η Τεχνητή Νοημοσύνη.

Φαίνεται πως η καθήλωση των μισθών σε επίπεδα που μόλις επιτρέπουν να τα βγάλεις πέρα και το ξεχείλωμα του ωραρίου στα όρια της εξουθένωσης, δεν βλάπτουν τη δημιουργικότητα. Με ένα ονλάιν σεμιναριάκι για το ΑΙ, με τη χορηγία κάποιου τεχνολογικού κολοσσού, ο αδαής «μπούμερ» μετατρέπεται σε τεχνοφρικιό ή τουλάχιστον παίρνει  μια μυρωδιά για να λένε οι κυβερνήσεις ότι τον επιμορφώνουν.

Κοινωνικό κράτος

Κάποιες πινελιές κοινωνικού κράτους προστέθηκαν από την καθηγήτρια Καταρίνα Σπις, διευθύντρια του γερμανικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου για την Έρευνα του Πληθυσμού. Όπως είπε, προϋπόθεση για την ενίσχυση της παραγωγικότητας είναι οι δημόσιες πολιτικές για την υγεία των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής υγείας, και την εξισορρόπηση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής. Αναφέρθηκε επίσης σε υποστηρικτικά μέτρα για την προώθηση της εργασίας  ειδικά για τους νέους – π.χ. ένα καλό συγκοινωνιακό δίκτυο και ένα καλό στεγαστικό πρόγραμμα.

Δουλειά από ανάγκη ή επιθυμία;

Η πρώην Υπουργός Εργασίας της Χιλής, Κλαούντια Σεράνο  μίλησε για τους λόγους που οι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι παραμένουν στην εργασιακή αγορά.  Εκτός από τους οικονομικούς -εισοδηματικούς λόγους, ξεχώρισε την ανάγκη τους να νιώθουν χρήσιμοι στην κοινωνία για περισσότερο καιρό.

Μόνο που αυτό δεν ισχύει απαραίτητα για όλους τους εργαζόμενους. Άλλο να δουλεύεις ως καθαρίστρια μετά τα 60,  με κιρσούς και δισκοκήλη, για να συμπληρώσεις ένσημα, και άλλο να έχεις για παράδειγμα ένα διευθυντικό ρόλο συμβούλου, αξιοποιώντας την εμπειρία σου, ακόμα και αν έχεις πατήσει τα 70-φεύγα. Ακόμα και αν η καθαρίστρια μπορεί να είναι αντικειμενικά χρήσιμη στην κοινωνία, είναι αμφίβολο αν το κάνει από επιλογή και όχι από ανάγκη.

Αντέχουμε να γεράσουμε;

Ένα άλλο πάνελ του φόρουμ του ΟΟΣΑ είχε τον εύγλωττο τίτλο: «Γήρανση και δημόσια οικονομικά: Μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά να γεράσουμε;».

Το συμπέρασμα της συζήτησης «οι εύκολες μέρες έχουν τελειώσει» δίνει την απάντηση στο ερώτημα. Η σχετική έκθεση του ΟΟΣΑ που παρουσιάστηκε στο φόρουμ αναλύει το πρόβλημα της «αύξησης του πληθυσμού πολιτών άνω των 65 ετών». Ως λύση προτείνεται «η μεγαλύτερη χρονικά παραμονή των ανθρώπων στην εργασία». Τονίζεται βέβαια ότι η λύση αυτή πρέπει να συνοδεύεται από μακροπρόθεσμη παροχή υπηρεσιών πρόνοιας, κάτι που μάλλον υποτιμάται στην Ελλάδα, δεδομένης της υποβάθμισης της δημόσιας υγείας.

Ενεργός γήρανση

Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στην ΕΕ που απέκτησε Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό, με βασικό του πυλώνα την ενεργό γήρανση, είπε στο φόρουμ η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Σοφίας Ζαχαράκη.

Η έννοια της ενεργού γήρανσης βρίσκεται στο επίκεντρο των πολιτικών της ΕΕ, μαζί με την υγιή γήρανση. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ενεργός γήρανση  αναφέρεται στη «διαρκή συμμετοχή σε κοινωνικά, οικονομικά, πολιτιστικά, πνευματικά ζητήματα και ζητήματα που αφορούν τον πολίτη, όχι μόνο στην ικανότητα φυσικής δραστηριότητας ή συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό».

Στην πράξη όμως, συνήθως η ενεργός γήρανση τείνει να ταυτίζεται με την αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης και την παράταση του εργάσιμου βίου, από ανάγκη και όχι από επιλογή.

Αν η ενεργός γήρανση σημαίνει συμμετοχή στα κοινά, τότε πιο ενεργοί είναι οι συνταξιούχοι στα καφενεία που διαβάζουν καμιά εφημερίδα και συζητάνε για την πολιτική και το ποδόσφαιρο, παρά όσοι απασχολούνται υποχρεωτικά σε μονότονες εργασίες στο όνομα της «αύξησης της παραγωγικότητας».