Παρέμβαση της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου για την προστασία των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων με στόχο «την αποτελεσματική καταπολέμηση της ειδεχθούς για τον πολιτισμό μας» αυτής αξιόποινης πράξης σημειώθηκε με εγκύκλιο του αντεισαγγελέα του Ανωτάτου Δικαστηρίου, Γεώργιου Σκιαδαρέση, προς τους συναδέλφους του εισαγγελείς Εφετών και Πρωτοδικών.

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Αφορμή για την έκδοση της εγκυκλίου αυτής αποτέλεσε η επιστολή του εθνικού εισηγητή για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων Ηρακλή Μοσκώφ προς την Ανωτάτη Εισαγγελία της χώρας, στην οποία υπογράμμιζε ότι οι περισσότερες εισαγγελικές διατάξεις χαρακτηρισμού προσώπων ως θυμάτων εμπορίας ανθρώπου είναι απορριπτικές, παρά τις θετικές εισηγήσεις των αρμοδίων υπηρεσιών της Ελληνικής Αστυνομίας.

Και οι λίγες θετικές εκδίδονται με περιορισμένη χρονική ισχύ, φαινόμενο –όπως χαρακτηριστικά αναφέρει- που δεν συμβαδίζει με το σκοπό και το πνεύμα της σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη δράση κατά της εμπορίας ανθρώπων.

Τι αναφέρει στην εγκύκλιο

Ο ανώτατος εισαγγελικός λειτουργός στην εγκύκλιο του, κατ΄ αρχάς επικαλείται τη σύμβαση του συμβουλίου της Ευρώπης που υπεγράφη στην Βαρσοβία το Μάιο του 2005 στην οποία αναφέρεται ότι  «η εμπορία ανθρώπων με την παγίδευση των θυμάτων της, είναι η σύγχρονη μορφή του παλαιού παγκόσμιου δουλεμπορίου και τα ανθρώπινα όντα αντιμετωπίζονται ως εμπόρευμα προς αγορά και πώληση και υποβάλλονται σε καταναγκαστική εργασία, συνήθως στη βιομηχανία του σεξ, αλλά και στη γεωργία, κ.λπ., έναντι ελάχιστης ή καθόλου αμοιβής».

Και συνεχίζει ο εισαγγελικός λειτουργός, ότι σύμφωνα με εκτιμήσεις «η εμπορία ανθρώπων είναι η 3η σε μέγεθος παράνομη δραστηριότητα αποκόμισης χρημάτων στο κόσμο μετά την διακίνηση όπλων και ναρκωτικών».

Στον όρο εκμετάλλευση περιλαμβάνεται τουλάχιστον η εκμετάλλευση της πορνείας άλλων, ή άλλες μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης, η αναγκαστική εργασία ή παροχή υπηρεσιών, η δουλεία και οι παρεμφερείς πρακτικές καθώς και η αφαίρεση οργάνων, καθώς και η στρατολόγηση, μεταφορά, υπόθαλψη ή υποδοχή ενός παιδιού (κάτω των 18 ετών) με σκοπό την εκμετάλλευση».

Όπως επισημαίνεται στην εγκύκλιο στην πράξη οι εισαγγελικές αρχές (και ειδικά του πρώτου βαθμού) αντιμετωπίζουν με μια δυστοκία το όλο θέμα για το χαρακτηρισμό-διαδικασία αναγνώρισης ενός ατόμου ως «θύμα εμπορίας ανθρώπων», εφόσον φυσικά υπάρχουν βάσιμοι λόγοι ή ακόμα και πιθανολόγηση ότι είναι θύματα εμπορίας ανθρώπων.

Κλείνοντας την 11σελιδη εγκύκλιο του ο κ. Σκαδαρέσης, υπογραμμίζει:

«Δεν αρκεί η γνωστή εισαγγελική εστιασμένη στον κατηγορούμενο ενασχόληση, αλλά χρειάζεται ειδική ενασχόληση και με το θύμα, ώστε εφόσον συντρέχει ενοχή να εξασφαλισθεί η δίκαιη καταδίκη του δράστη της σύγχρονης μορφής δουλεμπορίου».

Μάλιστα, επισημαίνει ότι η συστηματοποίηση των όσων παραγγέλλονται με την εγκύκλιο του προς τους εισαγγελείς Πρωτοδικών και Εφετών, άγει μεταξύ των άλλων, «στην πλέον αποτελεσματική καταπολέμηση της ειδεχθούς για τον πολιτισμό μας εμπορίας ανθρώπων».

Η ετήσια έκθεση του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας για το 2021 αποτελεί ορόσημο, καθώς είναι η πρώτη φορά στη δεκαετή λειτουργία του Δικτύου που δεν έχουν καταγραφεί περιστατικά οργανωμένης βίας από ακροδεξιές ομάδες, αν και ο συγκεκριμένος τρόπος δράσης τους φαίνεται να βρίσκει εφαρμογή σε άλλα πλαίσια, όπως το σχολικό περιβάλλον.

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Όπως επισήμανε η βοηθός συντονίστρια του Δικτύου, Γαρυφαλλιά Αναστασοπούλου, κατά τη σημερινή εκδήλωση παρουσίασης της δέκατης ετήσιας έκθεσης, κομβικό σημείο για την απουσία καταγραφών συμβάντων από ακροδεξιές ομάδες αποτέλεσε η δικαστική απόφαση της καταδίκης της Χρυσής Αυγής.

Ωστόσο, σημειώνεται ότι η εφαρμογή του τρόπου δράσης των ομάδων αυτών σε άλλα πλαίσια, καταδεικνύει την ανάγκη διαρκούς εγρήγορσης από τις αρμόδιες αρχές, ώστε να εστιάσουν σε πολιτικές αποτελεσματικής πρόληψης και καταπολέμησης οποιασδήποτε τάσης οργανωμένης βίας.

Συνολικά, το 2021 το Δίκτυο κατέγραψε, μέσω συνεντεύξεων με τα θύματα, 72 περιστατικά ρατσιστικής βίας. Σε 28 περιστατικά στοχοποιήθηκαν μετανάστες, πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο, καθώς και υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, λόγω της σύνδεσής τους με πρόσφυγες και μετανάστες. Σε πέντε περιστατικά στοχοποιήθηκαν Έλληνες πολίτες λόγω εθνοτικής καταγωγής (Ρομά), ενώ σε δύο περιστατικά έγιναν στόχος τα εβραϊκά νεκροταφεία. Σε 36 περιστατικά στοχοποιήθηκαν ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και υπερασπιστές δικαιωμάτων, λόγω της σύνδεσής τους με τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα. Σε ένα περιστατικό η στοχοποίηση αφορούσε σε αναπηρία.

ΛΟΑΤΚΙ και μετανάστες τα περισσότερα θύματα

Η μείωση που σημειώνεται στα καταγεγραμμένα περιστατικά σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια αφορά στις λιγότερες καταγραφές περιστατικών κατά προσφύγων, μεταναστών και αιτούντων άσυλο, ενώ ως ενδεχόμενα αίτια της συγκεκριμένης μείωσης θεωρούνται η μείωση των ροών και του αριθμού του προσφυγικού πληθυσμού στα νησιά και την ενδοχώρα, αλλά και ο ευρύτερος περιορισμός της κυκλοφορίας στο δημόσιο χώρο λόγω της πανδημίας, που φαίνεται να συνέβαλαν στη μείωση της ορατότητας του συγκεκριμένου πληθυσμού στις τοπικές κοινωνίες.

Ωστόσο, το Δίκτυο σημειώνει στην έκθεσή του ότι η πτώση αυτή δεν είναι ενδεικτική της ευρύτερης εικόνας περί ρατσιστικής βίας για το 2021, με δεδομένο ότι η συγκεκριμένη τάση διαπιστώνεται σε μια περίοδο με έντονη ρατσιστική ρητορική και θεσμική στοχοποίηση προσφύγων και μεταναστών. Κατά την παρουσίαση της έκθεσης ο Κωστής Παπαϊωάννου, ιδρυτικό μέλος του Δικτύου και επικεφαλής της πρωτοβουλίας «Σημείο για τη μελέτη και την αντιμετώπιση της ακροδεξιάς», επισήμανε ότι τις τελευταίες ημέρες διαπιστώνεται «μεγάλη σκλήρυνση της επίσημης ρητορικής απέναντι στο προσφυγικό και υπάρχει άμεση σύνδεση της ρητορικούς μίσους, ιδίως αν εκπέμπεται από επίσημα θεσμικά χείλη, με το ρατσιστικού έγκλημα».

Για ακόμα μία χρονιά εντοπίζεται στην έκθεση έντονη γεωγραφική διασπορά των περιστατικών. Τα 39 έλαβαν χώρα στην Αττική, κυρίως σε περιοχές πλησίον του κέντρου της Αθήνας, ενώ δεύτερη στη σειρά έρχεται η Λέσβος με 12 περιστατικά. Επίσης, 31 περιστατικά έλαβαν χώρα σε δημόσιο χώρο, 8 σε καταστήματα εστίασης και παροχής προϊόντων, 11 σε δημόσιες υπηρεσίες, 6 στην οικία του θύματος και 6 στο διαδίκτυο.

Σε 43 περιστατικά συμμετείχαν πολίτες, σε 7 περιστατικά οι δράστες ήταν δημόσιοι λειτουργοί και σε 20 οι θύτες ήταν ένστολοι. Στην έκθεση για το 2021 αναδεικνύεται η τάση της άσκησης βίας κατά προσφύγων και μεταναστών από ένστολους και μάλιστα επισημαίνεται ότι το φαινόμενο της αστυνομικής βίας με ρατσιστικό κίνητρο παρουσιάζει αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια (2018-2021), με βάση τις καταγραφές του Δικτύου.

Επίσης, κατά το 2021 διαπιστώνεται αύξηση των αναφορών και μαρτυριών για άτυπες αναγκαστικές επιστροφές στα θαλάσσια και χερσαία σύνορα της χώρας, ενώ παρατηρήθηκαν περιστατικά παράτυπων συλλήψεων και αναγκαστικής απομάκρυνσης ανθρώπων από την ενδοχώρα. Η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και φορείς της κοινωνίας των πολιτών θα προχωρήσουν σε συστηματική καταγραφή επαναπροωθήσεων, μέσα από την ίδρυση του Μηχανισμού Καταγραφής Άτυπων Αναγκαστικών Επιστροφών.

Όταν ο θύτης είναι το δημόσιο

Όσον αφορά στα περιστατικά με θύτες δημόσιους λειτουργούς, το Δίκτυο κάνει λόγο για έλλειψη ανεκτικότητας έναντι της διαφορετικότητας και την καλλιέργεια κλίματος παρενόχλησης τόσο για αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες, όσο και για Έλληνες πολίτες, Ρομά ή ΛΟΑΤΚΙ άτομα.

Στην περίπτωση των ΛΟΑΤΚΙ διαπιστώνονται εξάλλου ως κυρίαρχα μοτίβα η ενδοοικογενειακή βία αλλά και οι παρενοχλητικές συμπεριφορές κατά τους ελέγχους για τον περιορισμό της πανδημίας. Οι 13 από τις επιθέσεις αφορούσαν σε τρανς πρόσωπα και η Άννα Απέργη από το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών τόνισε ότι πολλά περιστατικά κατά τρανς από ιδιωτικούς ή δημόσιους υπαλλήλους σημειώθηκαν κατά τους ελέγχους για την πανδημία, λόγω της αναντιστοιχίας στα δημόσια έγγραφά τους, με αποτέλεσμα να μην τους επιτρέπουν την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή καταστήματα, να τους χλευάζουν ή να τους κατηγορούν για πλαστογραφία.

Στα περιστατικά που καταγράφηκαν κατά Ρομά συγκαταλέγεται και η ανθρωποκτονία του Νίκου Σαμπάνη από αστυνομικό. Πάντως αναφορικά με το προφίλ των δραστών, στην περίπτωση των Ρομά φαίνεται ότι η στοχοποίηση γίνεται τόσο από ένστολους και άλλους δημόσιους υπαλλήλους, όσο και από πολίτες, ενώ η Αλεξάνδρα Καραγιάννη από την ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ έκανε λόγο για τον «αντιτσιγγανισμό», ως το κυριότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι Ρομά σήμερα.

Σημειώνεται ότι το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας έχει ως μέλη του 52 οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και λειτουργεί υπό τον συντονισμό της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Συνολικά, κατά την περίοδο 2011-2021 στις δέκα ετήσιες εκθέσεις του (και μία έκθεση κατά την πιλοτική λειτουργία του το 2011), το Δίκτυο έχει καταγράψει 1.330 περιστατικά.

Η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Μαρία Γαβουνέλη, επισήμανε ότι ο επόμενος στόχος του Δικτύου θα είναι η υποστήριξη των θυμάτων ρατσιστικών εγκλημάτων, καθώς «η προστασία τους είναι το κενό του συστήματος».

Η αντιπρόσωπος του ύπατου αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα, Μαρία Κλάρα Μάρτιν, τόνισε ότι είναι εξαιρετικά λυπηρό στον 21ο αιώνα να υπάρχει ακόμα σε όλο τον κόσμο η βία λόγω φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού, φυλής, γλώσσας και ταυτότητας. Επίσης, δήλωσε σοκαρισμένη για την πρόσφατη επίθεση κατά ασυνόδευτων ανηλίκων σε δομή της Θεσσαλονίκης.

Σημειώνεται ότι η εκδήλωση παρουσίασης της φετινής έκθεσης του Δικτύου ήταν αφιερωμένη στη μνήμη της Μαρίνας Γαλανού, ιδρύτριας του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ