Η Ευρώπη φλερτάρει με ορισμένα άκρως αυταρχικά καθεστώτα προκειμένου να εξασφαλίσει πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Η εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία κάνει τους ηγέτες της να καλοδέχονται άλλους «ύποπτους» προέδρους, και βέβαια εκείνο τον περίεργο διάδοχο, που κατατάσσεται στους πιο αυταρχικούς αρχηγούς κρατών στον κόσμο.

Όπως επισημαίνει το Politico, πρόκειται για πολεμοκάπηλους, καταπατητές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και καταστροφείς του περιβάλλοντος. Ας το ονομάσουμε ευρωπαϊκή ενεργειακή ρεαλπολιτίκ.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση «αποφάσισε να διαφοροποιηθεί από τη Ρωσία και να στραφεί προς πιο φερέγγυους εταίρους» δήλωσε προ ημερών η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν συνομιλώντας με τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ.

Εν τω μεταξύ, ο Εμανουέλ Μακρόν υποδέχτηκε την Πέμπτη τον πρίγκιπα διάδοχο της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ Mπιν Σαλμάν, ο οποίος έχει πολύ πετρέλαιο, αλλά κατηγορείται ότι διέταξε τη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι.

Επιπλέον, ο Όλαφ Σολτς και ο Μάριο Ντράγκι καλοβλέπουν τους υδρογονάνθρακες των βορειοαφρικανικών κρατών. Το θέμα είναι να γεμίσεις την τεράστια τρύπα.

Πέρυσι, το ρωσικό φυσικό αέριο αντιπροσώπευε το 40% της ζήτησης της ΕΕ και το ρωσικό αργό ανερχόταν στο 25% των εισαγωγών της ΕΕ. Όμως, το πρόγραμμα REPowerEU στοχεύει να μειώσει ριζικά αυτή την εξάρτηση, δίνοντας έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας και την εύρεση άλλων πηγών για νέες προμήθειες.

Ο αγώνας να αντικατασταθεί το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο ανοίγει εναλλακτικές που εγείρουν ηθικά ζητήματα. Προμηθευτές όπως η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, η Αλγερία και το Ιράν κατατάσσονται χαμηλά στον Δείκτη Ανθρώπινης Ελευθερίας (Human Freedom Index), βαρόμετρο του φιλελεύθερου αμερικανικού Ινστιτούτου Cato.

Οι χώρες – παραγωγοί

Ακολουθούν οι εν λόγω χώρες-παραγωγοί ενέργειας, με υψηλή αλλά και χαμηλή βαθμολογία στον Δείκτη Ματωμένο Πετρέλαιο (Blood for Oil Index) του Politico, με «άριστα» (χείριστα) το 165:

Ρωσία: Οι ευρω-ρωσικές σχέσεις βρίσκονται στο ναδίρ, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και των ειδεχθών εγκλημάτων στη χώρα. Η Γερουσία των ΗΠΑ ενέκρινε ομόφωνα την Πέμπτη ψήφισμα που καλεί τον υπουργό Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν να ορίσει τη Ρωσία ως κράτος χορηγό της τρομοκρατίας. Δείκτης 126 (χωρίς να έχουν προσμετρηθεί τα εγκλήματα στην Ουκρανία).

Σαουδική Αραβία: Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο… Ριάντ και ο Μπιν Σαλμάν το γνωρίζει. Ενώ το πετρέλαιο της χώρας αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 10% των συνολικών ευρωπαϊκών εισαγωγών, το βασίλειο έχει βαρύνοντα λόγο στον ΟΠΕΚ, συνεπώς και στην παγκόσμια αγορά. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν επισκέφθηκε πρόσφατα τη Μέση Ανατολή με σκοπό να αναζητήσει προμήθειες, «ξεχνώντας» την προηγούμενη υπόσχεσή του να μετατρέψει σε «παρία» τον διάδοχο. Δεν είναι μόνο η δολοφονία Κασόγκι. Επιπλέον, υπό σαουδαραβικές εντολές συνεχίζεται ένας αιματηρός πόλεμος στην Υεμένη, που έχει οδηγήσει χιλιάδες ανθρώπους στον θάνατο. Τέλος, οι αρχές της χώρας καταπιέζουν αντιφρονούντες και ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δείκτης 155.

Ιράν: Διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου στον κόσμο, αλλά η τυχόν αξιοποίησή του στην Ευρώπη σκοντάφτει στις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί εξαιτίας του πυρηνικού προγράμματος της Ισλαμικής Δημοκρατίας, που εμποδίζουν κάθε νόμιμη αποστολή πετρελαίου ή φυσικού αερίου. Εκτός από το πυρηνικό ζήτημα, το καθεστώς του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ κατηγορείται για κατά συρροή παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για εμπλοκή στον εμφύλιο της Συρίας. Δείκτης 160.

Αίγυπτος: Ο πρόεδρος της χώρας Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι επισκεπτόμενος το Βερολίνο συμφώνησε να στείλει περισσότερο αέριο στη Γερμανία, μαζί με υδρογόνο. Επισκέφθηκε και το Παρίσι για συνάντηση με τον Μακρόν, ενώ η Φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε τον Ιούνιο συμφωνία μεταφοράς περισσότερου αερίου από Αίγυπτο και Ισραήλ προς την Ευρώπη. Ωστόσο, στη χώρα «δεκάδες χιλιάδες επικριτές της κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων και υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παραμένουν φυλακισμένοι με πολιτικά υποκινούμενες κατηγορίες», σημειώνει η Human Rights Watch. Δείκτης 161.

Κατάρ: Μπορεί να είναι μικροσκοπικό, αλλά έχει δύο μεγάλα πράγματα: Αφενός γήπεδα ποδοσφαίρου (από φέτος), δεδομένου ότι τον Νοέμβριο φιλοξενεί το Μουντιάλ – κάτι που ανάγκασε τη χώρα να προσπαθήσει να σημειώσει πρόοδο σε σχέση με τη χρόνια κακομεταχείριση των μεταναστών -, αφετέρου ξαφνικό ευρωπαϊκό ενδιαφέρον για τον πλούτο του σε φυσικό αέριο. Το εμιράτο επισκέφθηκε πρόσφατα ο αντικαγκελάριος της Γερμανίας Ρόμπερτ Χάμπεκ για να υπογράψει συμφωνία για το φυσικό αέριο με τον σεΐχη Ταμίμ μπιν Χαμάντ Αλ Θάνι. Δείκτης 128.

Αζερμπαϊτζάν: Εδώ και καιρό η χώρα αποτελεί εναλλακτική πηγή και συνδέεται με την ΕΕ μέσω του αγωγού φυσικού αερίου Trans-Anatolian και του Trans Adriatic Pipeline. Σε ένα ταξίδι στο Μπακού νωρίτερα αυτό το μήνα, η Φον ντερ Λάιεν υπέγραψε συμφωνία για την αύξηση των παραδόσεων κατά 50%, στα 12 δισ. κυβικά μέτρα (bcm) και «σε λίγα χρόνια» έως και 20 δισ. κυβικά μέτρα. Από την άλλη, υπάρχει ο πρόσφατος πόλεμος με την Αρμενία στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και ζητήματα που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη νοθεία στις εκλογές, τον περιορισμό της ελευθερίας του Τύπου και συλλήψεις και ξυλοδαρμούς ακτιβιστών της αντιπολίτευσης. Δείκτης 127.

Αλγερία: Ο Ντράγκι εξασφάλισε νέες προμήθειες φυσικού αερίου μετά τη συνάντηση με τον πρόεδρο Αμπντελματζίντ Τεμπούν. Η κρατική αλγερινή εταιρεία Sonatrach και η ιταλική Eni θα αναπτύξουν ένα κοίτασμα πετρελαίου και θα εμπορεύονται επιπλέον 9 bcm φυσικού αερίου έως το 2024. Αυτό θα φέρει την Αλγερία πάνω από τη Ρωσία, ως Νο 1 προμηθευτή φυσικού αερίου της Ιταλίας. Η βορειοαφρικανική χώρα έχει τους λόγους της να παίζει πολιτικά με το φυσικό αέριο, καθώς υποστηρίζει το κίνημα ανεξαρτησίας της Δυτικής Σαχάρας και βρίσκεται σε μακροχρόνια διπλωματική αντιπαράθεση με το Μαρόκο για το θέμα. Γι’ αυτό έχει ακυρώσει μια συμφωνία με την Ισπανία (η οποία υποστηρίζει το Μαρόκο). Επίσης, η αλγερινή κυβέρνηση έχει ιστορικό στην καταστολή της αντιπολίτευσης και στον περιορισμό της ελευθερίας του λόγου. Δείκτης 154.

ΗΠΑ: Ο θείος Σαμ υποσχέθηκε να βοηθήσει την ΕΕ με έναν στόλο φορτίων υγροποιημένου φυσικού αερίου. Ωστόσο, οι ΗΠΑ δεν θα είναι σε θέση να καλύψουν ουσιαστικά το μερίδιο φυσικού αερίου της Ρωσίας από μόνες τους, επομένως ο Λευκός Οίκος έχει δεσμευτεί να χρησιμοποιήσει τη διπλωματική του επιρροή για να βοηθήσει να μεταφερθούν φορτία από αλλού προς την Ευρώπη. Πολιτικά, ενώ η χώρα είναι σύμβολο ισχυρής δημοκρατίας, έγινε μια απόπειρα πραξικοπήματος στις 6 Ιανουαρίου 2021 και κανείς δεν ξέρει ποια κατεύθυνση θα πάρει μέχρι τις επόμενες προεδρικές εκλογές. Δείκτης 15.

Νορβηγία: Απολαμβάνει μακροχρόνιο ρόλο ως κύριος προμηθευτής ορυκτών καυσίμων στις χώρες της ΕΕ, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το ένα δέκατο των εισαγωγών πετρελαίου και το ένα τέταρτο των προμηθειών φυσικού αερίου της Ένωσης. Τον Ιούνιο συμφωνήθηκε να παρασχεθεί στην Ευρώπη επιπλέον νορβηγικό αέριο. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για τα δημοκρατικά διαπιστευτήρια της Νορβηγίας, ίσως όμως είναι πιο ασταθής στις περιβαλλοντικές της δεσμεύσεις, καθώς κερδίζει τεράστια ποσά από τις πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου. Βέβαια, υπηρετεί τους στόχους της πράσινης οικονομίας, με υδροηλεκτρική ενέργεια, ηλεκτρικά αυτοκίνητα και πολλά άλλα αγαθά. Δείκτης 13.

Ολλανδία: Ισχυρή δημοκρατία και ο μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου στην ΕΕ. Όμως, το τεράστιο κοίτασμα φυσικού αερίου του Γκρόνινγκεν πρόκειται να παροπλιστεί το 2023, καθώς προκαλεί σεισμούς. Εκτιμάται ότι απομένουν περίπου 450 bcm για αξιοποίηση, αλλά η ολλανδική κυβέρνηση έχει ήδη πει ότι πρόκειται για «έσχατη λύση». Δείκτης 11.

Γερμανία

Στη Γερμανία, τα κρατίδια παίρνουν το καθένα τα δικά τους μέτρα. Το Βερολίνο, για παράδειγμα, σταματάει να φωτίζει μνημεία και ιστορικά κτίρια το βράδυ.

Επίσης, τα δημόσια κτίρια δεν θα έχουν θέρμανση που θα ξεπερνά τους 20°C, ενώ θα εξαιρούνται από το μέτρο νοσοκομεία και σχολεία.

Στο Ανόβερο, οι Αρχές κλείνουν το ζεστό νερό στα δημόσια κτίρια, σε πισίνες και αθλητικές εγκαταστάσεις.

Γαλλία

Στη Γαλλία, τα σουπερμάρκετ θα σβήνουν όλες τις φωτεινές ενδείξεις από την στιγμή που θα κλείσει το κατάστημα, ενώ θα χαμηλώνει και η ένταση του φωτισμού τόσο στα ψυγεία, όσο και στον χώρο γενικά, κατά 30%.

Μειώνει επίσης στους 17 βαθμούς τη θερμοκρασία στα σημεία πώλησης.

Ιταλία

Η Ρώμη αποφάσισε να μειώσει κατά 1°C τον θερμοστάτη σε δημόσια κτίρια και νοικοκυριά, ενώ παράλληλα σβήνει τα φώτα όλων των μνημείων.

Στο «τραπέζι» είναι και η ακραία πρόταση να κλείνουν όλες οι εμπορικές δραστηριότητες στις 7 το απόγευμα.

New York Times: Η Ευρώπη στην «κόψη του ξιραφιού»

Ο αγώνας της Ευρώπης να εξασφαλίσει νέες πηγές ενεργειακής τροφοδοσίας, πέραν των ρωσικών, βρίσκεται πια στην κόψη του ξυραφιού, όπως σημειώνουν χαρακτηριστικά σε ανάλυσή τους οι New York Times.

Καθώς η Ρωσία σφίγγει τον κλοιό των πιέσεων περιορίζοντας τις ροές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, η Γηραιά Ήπειρος ψάχνει παντού για ενέργεια, στην προσπάθειά της να κρατήσει τις μηχανές των ευρωπαϊκών οικονομιών σε λειτουργία.

«Απόσβεση» ελλείψεων

Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής που έκαιγαν άνθρακα μπαίνουν ξανά σε λειτουργία.

Παράλληλα, επενδύονται δισεκατομμύρια σε τερματικούς σταθμούς για την εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), μεγάλο μέρος του οποίου προέρχεται από σχιστολιθικά κοιτάσματα στο Τέξας.

Την ίδια ώρα, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και αρχηγοί κρατών πετούν στο Κατάρ, στο Αζερμπαϊτζάν, στη Νορβηγία και στην Αλγερία, με αποστολή να συνάψουν νέες ενεργειακές συμφωνίες.

Μέχρι στιγμής, αυτό το «κυνήγι» καυσίμων θα μπορούσε να θεωρηθεί επιτυχές, όπως σημειώνει ο Στάνλεϊ Ριντ στους New York Times.

Ωστόσο, καθώς ο καιρός περνά, με τις τιμές της ενέργειας από τη μία πλευρά να ανεβαίνουν ολοένα ψηλότερα και τις ρωσικές απειλές, από την άλλη, να μην παρουσιάζουν διαθέσεις υποχώρησης, τα περιθώρια λάθους στενεύουν, επισημαίνει χαρακτηριστικά.

Αβεβαιότητες και κίνδυνοι

Παράλληλα, οι ανησυχίες εντείνονται. Οι κινήσεις της Ρωσίας, που μειώνει τις ήδη μειωμένες ροές, θα μπορούσαν να ερμηνευτούν και ως μια προσπάθεια από την πλευρά της Μόσχας να εκτροχιάσει/υπονομεύσει τις κινήσεις που επιχειρούν οι Ευρωπαίοι, προκειμένου να είναι καλυμμένοι από άποψη αποθεμάτων τον ερχόμενο χειμώνα.

Κατά τα λοιπά ωστόσο, τα σχέδια των Ευρωπαίων θα μπορούσαν να εκτροχιαστούν και από άλλες έκτακτες εξελίξεις:

Για παράδειγμα, ένας βαρύς χειμώνας…

Μια καταιγίδα στη Βόρεια Θάλασσα, που θα πλήξει την παραγωγή φυσικού αερίου στη Νορβηγία…

Τυφώνες στον Ατλαντικό, που θα καθυστερήσουν στο ταξίδι τους τα πλοία με το LNG…

Όλα αυτά είναι στοιχεία που θα μπορούσαν να προκαλέσουν πρόσθετα προβλήματα και ελλείψεις στην Ευρώπη, όπως σημειώνει ο Στάνλεϊ Ριντ στο άρθρο του.

Ακόμη και ένας ψυχρός χειμώνας στην Ασία, που ήταν για χρόνια η περιοχή με τις μεγαλύτερες εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου, θα ενίσχυε τον ανταγωνισμό των ασιατικών κρατών με την Ευρώπη για τις προς πώληση ποσότητες LNG.

Αβεβαιότητες υπάρχουν όμως και σε άλλα μέτωπα. Από τους περίπου 20 τερματικούς σταθμούς LNG που διαθέτει επί του παρόντος η Ευρώπη, κανένας δεν βρίσκεται στη Γερμανία.

Το Βερολίνο τρέχει να αποκτήσει έως και τέσσερις τέτοιου τύπου εγκαταστάσεις, βάζοντας στην άκρη 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ, αλλά ακόμη δεν είναι σαφές εάν αυτές θα είναι έτοιμες και συνδεδεμένες στα δίκτυα αρκετά γρήγορα, ώστε να μπορούν να συμβάλλουν στην κάλυψη αναγκών τον φετινό χειμώνα.

«Λουκέτα» και περικοπές

Και όλα αυτά, ενώ οι ενεργειακές εξελίξεις έχουν ήδη αρχίσει να πλήττουν ευρωπαϊκές γραμμές παραγωγής.

Ήδη, κυκλοφορούν ειδήσεις για κλείσιμο εργοστασίων και περικοπές στην παραγωγή.

Στη Ρουμανία, ο Όμιλος ALRO (ALRO Group) ανακοίνωσε πρόσφατα ότι σταματά την παραγωγή σε ένα μεγάλο εργοστάσιο αλουμινίου και απολύει 500 άτομα, επικαλούμενος ως αιτία το υψηλό ενεργειακό κόστος.

Σε άλλες χώρες, όπως η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι πάροχοι ενέργειας δεν έχουν ακόμη μετακυλίσει πλήρως αυτό το κόστος στους πελάτες τους, πράγμα που σημαίνει ότι τα χειρότερα δεν έχουν έρθει ακόμη για εκατομμύρια καταναλωτές.

«Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να δούμε μια έκρηξη των τιμών της ενέργειας για τα νοικοκυριά και τις βιομηχανίες αυτό το χειμώνα», προειδοποιεί από την πλευρά του ο Χένινγκ Γκλόισταϊν του Eurasia Group.