Ευρώπη: Αρκεί μία «πυρηνική ομπρέλα»; – Πώς οι αποφάσεις του Τραμπ «ανοίγουν τρύπες» στην άμυνα

Η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με αβεβαιότητα σχετικά με το κατά πόσο οι ΗΠΑ πρόκειται να συνεχίσουν να προσφέρουν βοήθεια για την άμυνα έναντι της Ρωσίας.

Το διακύβευμα των πρόσφατων εξελίξεων, που φέρνουν οι αποφάσεις του Ντόναλντ Τραμπ, δεν θα μπορούσε να είναι υψηλότερο.

Η Ευρώπη για τον εαυτό της

Η Ευρώπη πρέπει «να κάνει ένα μεγάλο βήμα για να εξασφαλίσει τη δική της άμυνα», δήλωσε ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς στο Μόναχο τον Φεβρουάριο.

Η απάντηση της Ευρώπης μέχρι στιγμής ήταν να υποσχεθεί να αυξήσει τις δαπάνες στο εσωτερικό της και για την Ουκρανία, με στόχο την αγορά εξοπλισμών ευρωπαϊκής κατασκευής. Αλλά έχει επίσης προωθηθεί μια πιο ριζοσπαστική λύση: μια ευρωπαϊκή «πυρηνική ομπρέλα».

Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν πάντα ο μεγάλος αδελφός της Ευρώπης, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι επίσης μακροχρόνιες πυρηνικές δυνάμεις – και ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες αναρωτιούνται αν η απόλυτη αποτροπή για τη Μόσχα θα μπορούσε να προέλθει από πιο κοντά, όπως αναφέρει δημοσίευμα του CNN.

Ενώ το μεγαλύτερο μέρος των πυρηνικών όπλων στον κόσμο είναι αμερικανικής ή ρωσικής ιδιοκτησίας, η Γαλλία διαθέτει περίπου 290 πυρηνικές κεφαλές, το Ηνωμένο Βασίλειο 225 από τους πυραύλους Trident αμερικανικής σχεδίασης.

Τις τελευταίες εβδομάδες παρατηρήθηκε ένας καταιγισμός σχολίων από Ευρωπαίους ηγέτες που επιδιώκουν να ενισχύσουν την κοινή τους άμυνα υπό μια βρετανική ή γαλλική πυρηνική ομπρέλα, καθώς η αξιοπιστία της Ουάσινγκτον φαίνεται να αμφιταλαντεύεται.

Να ανοίξει νέα συζήτηση

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν υποσχέθηκε νωρίτερα αυτό το μήνα να «ανοίξει τη στρατηγική συζήτηση για την προστασία με την αποτροπή των συμμάχων μας στην ευρωπαϊκή ήπειρο».

Τα σχόλιά του ήρθαν μετά την έκκληση του πιθανού επόμενου καγκελάριου της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς για συνομιλίες με τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο σχετικά με την επέκταση της πυρηνικής τους προστασίας.

Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ δήλωσε ότι η γαλλική πρόταση δεν είναι «νέα» και έχει αναφερθεί αρκετές φορές σε συζητήσεις, δείχνοντας την υποστήριξή του στην ιδέα.

Άλλοι ηγέτες από χώρες που ιστορικά αποστρέφονται τα πυρηνικά όπλα, όπως η Σουηδία και η Δανία, χαιρέτισαν επίσης τα ανοίγματα της Γαλλίας προς τους Ευρωπαίους συμμάχους.

Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει προβεί σε καμία δημόσια προσφορά για περαιτέρω διαμοιρασμό ή μεταβολή της πυρηνικής του προστασίας. Όμως οι πυρηνικές κεφαλές του παραμένουν δεσμευμένες στη διοίκηση του ΝΑΤΟ, όπου κυριαρχούν οι ΗΠΑ, προσφέροντας έτσι ήδη μια στρατηγική προστασία στους Ευρωπαίους συμμάχους.

Ωστόσο, ορισμένοι ηγέτες εξακολουθούν να ελπίζουν σε ενισχυμένη υποστήριξη από τις ΗΠΑ.

Την Πέμπτη, ο Πολωνός πρόεδρος Αντρέι Ντούντα κάλεσε τον Τραμπ να αναπτύξει τα πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ στην Πολωνία, παρομοιάζοντας την κίνηση με την απόφαση της Ρωσίας να βασίσει ορισμένους από τους δικούς της πυρηνικούς πυραύλους στη Λευκορωσία το 2023.

«Νομίζω ότι δεν είναι μόνο ότι έχει έρθει η ώρα, αλλά ότι θα ήταν ασφαλέστερο αν αυτά τα όπλα ήταν ήδη εδώ», δήλωσε ο Ντούντα στους Financial Times.

Ιδιαίτερα ισχυρές οι ΗΠΑ σε έναν δυνητικό πυρηνικό πόλεμο

Χωρίς ένα οπλοστάσιο της κλίμακας της Ρωσίας, η Γαλλία ήταν σε θέση μόνο «να απειλεί με στρατηγικά αντίποινα, δηλαδή να χτυπάει τον αντίπαλο πολύ σκληρά για να λειτουργήσει αποτρεπτικά», δήλωσε στο CNN ο πυρηνικός ιστορικός Yannick Pincé.

Το σχετικά μικρό μέγεθος της πυρηνικής δυναμικής της Γαλλίας σε σύγκριση με εκείνο των ΗΠΑ έκανε εύκολη την απόρριψή του, ακόμη και μεταξύ των κορυφαίων στρατηγών της Δύσης, δήλωσε στο CNN ο στρατηγός εν αποστρατεία Μισέλ Γιάκοβλεφ, πρώην αναπληρωτής διοικητής των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη.

Εκτός από την τεράστια ισχύ του, το μέγεθος και η ποικιλομορφία του αμερικανικού οπλοστασίου του δίνει ένα άλλο βασικό πλεονέκτημα στον πυρηνικό πόλεμο: τη δυνατότητα να ελαχιστοποιήσει οποιαδήποτε θερμοπυρηνική ανταλλαγή. Οι ΗΠΑ, «μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτό που αποκαλούμε διαβαθμισμένη απάντηση», δήλωσε ο Πίνκε, για να πραγματοποιήσουν ίσως ακόμη και ένα μόνο χτύπημα, αντί να εξαπολύσουν ολόκληρο το οπλοστάσιό τους.

Αντίθετα, το γαλλικό πυρηνικό οπλοστάσιο – με πυραυλοφόρα υποβρύχια και βομβαρδιστικά με πυρηνικό οπλισμό – προοριζόταν ιστορικά ως έσχατη λύση σε περίπτωση που οι ρωσικές δυνάμεις του Ψυχρού Πολέμου απειλούσαν τη γαλλική πατρίδα, εξαπολύοντας πιθανότατα ένα μπαράζ σε βασικές τοποθεσίες σε εδάφη της σοβιετικής σφαίρας για να εξαναγκάσουν τον εχθρό σε αποχώρηση.

Τέτοιες διαφορές αποτελούν βασική πρόκληση για οποιαδήποτε πυρηνική ομπρέλα με επίκεντρο την Ευρώπη.

Η πυρηνική κουλτούρα στην Ευρώπη

«Ένα πράγμα που δεν έχουν οι Ευρωπαίοι είναι η πυρηνική κουλτούρα. Δεν το καταλαβαίνουν γιατί πάντα υπέθεταν ότι οι Αμερικανοί θα το έκαναν», δήλωσε ο Γιάκοβλεφ. «Υποψιάζομαι ότι ο Μακρόν σκέφτεται, αν τολμώ να πω, να εκπαιδεύσει όποιον θέλει, στον πυρηνικό διάλογο».

Ο Μακρόν έχει προτείνει να συμμετέχουν οι σύμμαχοι στις μυστικές πυρηνικές ασκήσεις της χώρας, για να δουν από πρώτο χέρι τις δυνατότητες και τη λήψη αποφάσεων της Γαλλίας.

Αλλά έχει επίσης ξεκαθαρίσει ότι δεν παραχωρεί το «πυρηνικό κουμπί» του στους συμμάχους ή ακόμη και στις Βρυξέλλες. Η απόφαση να εξαπολύσει ένα πυρηνικό πλήγμα «παρέμενε και θα παραμείνει» πάντα στα χέρια του, δήλωσε στη Γαλλία σε ένα εθνικό διάγγελμα.

Ο στρατός του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν «πολύ ενεργός όσον αφορά την αύξηση αυτού που αποκαλείται IQ πυρηνικής αποτροπής στο ΝΑΤΟ», δήλωσε ο Λούκας Κουλέζα, διευθυντής του προγράμματος διάδοσης και πυρηνικής πολιτικής του think tank RUSI με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, διασφαλίζοντας έτσι «ότι όλοι οι σύμμαχοι γνωρίζουν και κατανοούν τη ‘γραμματική’ της πυρηνικής αποτροπής».

Αυτό σημαίνει ότι αν η πρόταση του Μακρόν γινόταν πραγματικότητα, «η Γαλλία δεν θα έμπαινε σε μια εντελώς κενή σελίδα. Πρόκειται για χώρες που εδώ και δεκαετίες καλύπτονται από την εκτεταμένη πυρηνική αποτροπή», δήλωσε στο CNN η Χέδερ Γουίλιαμς, διευθύντρια του Project on Nuclear Issues στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών.

Το κρίσιμο όμως είναι ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν πει ότι αποσύρονται από τη δέσμευσή τους να προστατεύουν τους συμμάχους στο ΝΑΤΟ, τόνισε η ίδια.

Αυτήν την εβδομάδα, ένα αμερικανικό βομβαρδιστικό με πυρηνικές κεφαλές πέταξε πάνω από το κέντρο της Στοκχόλμης για να σηματοδοτήσει την επέτειο ενός έτους από την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ – μια επιλογή με υψηλό συμβολισμό.

Εν τω μεταξύ, μια έκθεση του Φεβρουαρίου από την Ομοσπονδία Αμερικανών Επιστημόνων επεσήμανε «αυξανόμενα στοιχεία από τριετή συλλογή εγγράφων και παρατηρήσεων» που δείχνουν ότι οι ΗΠΑ ετοιμάζονται να επανατοποθετήσουν πυρηνικές κεφαλές στην κύρια αεροπορική βάση τους στο Ηνωμένο Βασίλειο για πρώτη φορά μετά από 15 χρόνια.

Μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να σηματοδοτήσει πόσο σοβαρά βλέπει η Ουάσινγκτον τις εξελίξεις στην Ευρώπη.