Γιατί τα φαντάσματα φορούν ρούχα ή λευκά σεντόνια αντί να εμφανίζονται γυμνά

Όταν σκέφτεστε φαντάσματα, τι σας έρχεται στο μυαλό; Ένα φρικιαστικό, μουχλιασμένο σεντόνι; Ή ένας δυσοίωνος κύριος με άκαμπτο βικτοριανό κοστούμι;

Το 1863 ο George Cruikshank, ο γελοιογράφος και εικονογράφος των μυθιστορημάτων του Ντίκενς, ανακοίνωσε μια «ανακάλυψη» σχετικά με την ποικίλη εμφάνιση των φαντασμάτων. Δεν φαίνεται, έγραψε:

Έχει σκεφτεί ποτέ κανείς τον κατάφωρο παραλογισμό και την αδυναμία ύπαρξης τέτοιων πραγμάτων όπως φαντάσματα με ρούχα; Τα φαντάσματα δεν μπορούν, δεν πρέπει, δεν τολμούν, για λόγους ευπρέπειας, να εμφανιστούν χωρίς ρούχα- και αφού δεν μπορεί να υπάρξουν φαντάσματα γιατί να υπάρξουν φαντάσματα με ρούχα;

Φαντάσματα – Μια συνέχεια μεταξύ του πτώματος και του πνεύματος

Γιατί τα φαντάσματα δεν είναι γυμνά; Αυτό ήταν ένα βασικό φιλοσοφικό ερώτημα για τον Cruikshank και πολλούς άλλους στη βικτωριανή Βρετανία.

Πράγματι, οι ιστορίες γυμνών ή χωρίς ρούχα φαντασμάτων, ιδίως εκτός λαογραφίας, είναι εξαιρετικά σπάνιες.

Τόσο οι σκεπτικιστές όσο και οι «θεατές» φαντασμάτων απολάμβαναν να σκέφτονται πώς ακριβώς τα φαντάσματα θα μπορούσαν να έχουν μορφή και δύναμη στον υλικό κόσμο.

Από τι είδους υλικό θα μπορούσαν να είναι φτιαγμένα, ώστε να μπορούν να μοιράζονται το δικό μας επίπεδο ύπαρξης, σε όλη του την πεζότητα;

Η εικόνα του φαντάσματος ως φιγούρα με λευκό σεντόνι ή σάβανο ταφής έχει διατηρήσει την εικονική της υπόσταση εδώ και εκατοντάδες χρόνια, επειδή υποδηλώνει μια συνέχεια μεταξύ του πτώματος και του πνεύματος.

Βλέπουμε ένα φάντασμα με το συνηθισμένο του ντύσιμο, επειδή αυτή είναι η νοητική εικόνα που έχουμε για το πρόσωπο, και αυτή η επιλογή του ενδύματος είναι πιο πιθανό να εμπνεύσει την αναγνώριση

John Downman – The Ghost of Clytemnestra Awakening the Furies

Φαντάσματα ντυμένα με καθημερινά και σύγχρονα ρούχα

Ο κύριος κοινωνικός ρόλος του φαντάσματος πριν από τη σύγχρονη περίοδο ήταν να μεταφέρει ένα μήνυμα στους ζωντανούς από το υπερπέραν του τάφου, οπότε η σύνδεση με τα ταφικά ενδύματα είναι λογική.

Αυτό μπορεί να φανεί στο μεσαιωνικό τροπάριο των τριών ζωντανών και των τριών νεκρών, σύμφωνα με το οποίο κάποιοι κυνηγοί συναντούν τα μελλοντικά σκελετωμένα πτώματά τους, τυλιγμένα σε λινά, που τους προειδοποιούν να θυμούνται τον θάνατο.

Ωστόσο, από τα μέσα του 19ου αιώνα, με τον πνευματισμό και τις πρώτες μορφές ψυχικής έρευνας να εξαπλώνονται σε όλο τον δυτικό κόσμο, οι άνθρωποι άρχισαν να αναφέρουν ότι έβλεπαν φαντάσματα ντυμένα με καθημερινά και σύγχρονα ρούχα.

«Βλέπουμε» τα φαντάσματα με το συνηθισμένο τους ντύσιμο

«Αυτό δημιούργησε προβλήματα σε όσους ενδιαφέρονταν να ερευνήσουν την πραγματικότητα των φαντασμάτων. Αν το φάντασμα ήταν μια αντικειμενική πραγματικότητα, γιατί θα έπρεπε να φοράει ρούχα;» γράφει σχετικό άρθρο του The Conversation και συνεχίζει:

«Αν τα δόγματα του πνευματισμού ήταν αληθινά, δεν θα έπρεπε η ψυχή που επέστρεψε για να επισκεφθεί τη γη να αποτελείται από φως ή κάποια άλλη μορφή αιθερικής ουσίας;

»Ήταν τα ρούχα των πνευμάτων επίσης πνευματικά, και αν ναι, είχαν μερίδιο στην ουσία τους ή ήταν τα φαντάσματα των ρούχων από μόνα τους;

»Θα μπορούσατε να υιοθετήσετε μια ιδεαλιστική θέση και να πείτε ότι τα ρούχα ήταν μεταφυσικές ιδέες συνδεδεμένες με την αθάνατη ταυτότητα του χρήστη – η ταυτότητα του φαντάσματος σημαίνει κάτι περισσότερο από την απλή εμφάνιση μιας ψυχικής δύναμης».

Μια άλλη εξήγηση ήταν ότι οι «θεατές» φαντασμάτων ντύνουν το φάντασμα, αυτόματα, μέσω ασυνείδητων διεργασιών.

Και έτσι βλέπουμε ένα φάντασμα με το συνηθισμένο του ντύσιμο, επειδή αυτή είναι η νοητική εικόνα που έχουμε για το πρόσωπο, και αυτή η επιλογή του ενδύματος είναι πιο πιθανό να εμπνεύσει την αναγνώριση.

Η μόδα και η ενδυμασία είχαν κεντρικό ρόλο στην αναγνώριση της τάξης, του φύλου και του επαγγέλματος κατά τη βικτοριανή περίοδο

Spirit by George Roux (1885)

Τα ρούχα των φαντασμάτων ήταν το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένα τα όνειρα

Ο κριτικός και ανθρωπολόγος Άντριου Λανγκ έκανε συγκρίσεις μεταξύ των ονείρων και της θέασης φαντασμάτων το 1897, όταν δήλωσε ότι:

Οι παραισθήσεις, που είναι όνειρα σε εγρήγορση, ανταποκρίνονται στον ίδιο κανόνα. Αν ένα φάντασμα ανοίγει μια πόρτα ή σηκώνει μια κουρτίνα μπροστά στα μάτια μας, αυτό, επίσης, είναι μόνο ένα μέρος της ψευδαίσθησης. Η πόρτα δεν άνοιξε- η κουρτίνα δεν σηκώθηκε …

Δημιουργήθηκε με τον ίδιο τρόπο που όταν σε έναν υπνωτισμένο ασθενή λέγεται ότι «το χέρι του έχει καεί», η φαντασία του γεννά τότε πραγματικές φουσκάλες.

Για τον Λανγκ, τα ρούχα των φαντασμάτων ήταν το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένα τα όνειρα.

Το συμπέρασμα αυτού, ότι οι θεατές φαντασμάτων είναι ντυμένοι, αλλά όχι τσιτσίδι, φαίνεται να αντανακλά μια διάχυτη ηθική των φαντασμάτων, σύμφωνα με την οποία τα περισσότερα πνεύματα του 19ου αιώνα ήταν απολυμασμένα και αγνά.

«Η περίεργη παραδοχή του Λανγκ ότι δεν υπήρχε γύμνια στα όνειρα το απηχεί αυτό» προσθέτει το άρθρο στο The Conversation.

Τα ρούχα προσδιορίζουν ανθρώπους και φαντάσματα

Η μόδα και η ενδυμασία είχαν κεντρικό ρόλο στην αναγνώριση της τάξης, του φύλου και του επαγγέλματος κατά τη βικτοριανή περίοδο.

Τα φαντάσματα της τάξης των υπηρετών φαινόταν να συνδέονται ιδιαίτερα με τα ρούχα τους, παρά με τα πρόσωπα ή τις φωνές τους -ένα θέμα που αναδεικνύεται σε ορισμένες αναφορές φαντασμάτων που καταγράφηκαν στο περιοδικό The Strand το 1908.

Εδώ, ένας αναζητητής φαντασμάτων ανέφερε ότι είδε «μια φιγούρα, η οποία δεν είχε τίποτε το υπερφυσικό, ήταν απλώς η φιγούρα μιας υπηρέτριας με ένα ελαφρύ βαμβακερό φόρεμα … και με ένα λευκό καπέλο.

»Η όλη φιγούρα είχε την εμφάνιση της οικιακής βοηθού. Δεν έμοιαζε καθόλου με τη μαγείρισσα, η οποία φορούσε πολύ πιο σκούρα βαμβακερά ρούχα».

Τα ρούχα προσδιορίζουν τους ανθρώπους και τους καθιστούν ικανούς για αναπαράσταση – η γύμνια διαταράσσει αυτό το μέσο άμεσης κατηγοριοποίησης κάποιου.

Θα μπορούσαν οι ζωντανοί να έχουν ακόμη και σεξουαλική επαφή με φαντάσματα;

Το ζήτημα των ντυμένων φαντασμάτων είναι ενδιαφέρον για τους ιστορικούς του υπερφυσικού, επειδή, σαν μια χαλαρή κλωστή, το τράβηγμα του αρχίζει να ξετυλίγει κάποιες από τις υποθέσεις σχετικά με την ύλη στον πνευματισμό.

Διατηρούν τα φαντάσματα τα τραύματα ή τις αναπηρίες που τους βρήκαν στη ζωή;

Και τι γίνεται με την ερωτική σαρκικότητα των πνευμάτων – το άγγιγμα και τα φιλιά μεταξύ ζωντανών και νεκρών στην αίθουσα συνεδριών και το «εκτόπλασμα» (μια πνευματική ουσία που μοιάζει με γάζα) που φωτογραφίζεται να βγαίνει από τα στόμια των μέντιουμ;

Θα μπορούσαν οι ζωντανοί να έχουν ακόμη και σεξουαλική επαφή με φαντάσματα;

Αυτού του είδους οι δύσκολες συζητήσεις δεν έχουν εξαφανιστεί στον 21ο αιώνα. Πράγματι, η «φασματοφιλία» – ή η αγάπη για τα φαντάσματα – είναι ένα φετίχ που αποτελεί σήμερα ζωντανό θέμα συζήτησης στο διαδίκτυο.

Άλλη μια στροφή της βίδας στη μακρά ιστορία του τρόπου με τον οποίο τα πνεύματα παρεμβαίνουν  στον κόσμο των ζωντανών.

*Με στοιχεία από theconversation.com | Αρχική Photo: The Lady Ghost by Adelaide Claxton (1876). Sotheby’s