Η Γάζα, τα ρήγματα στην Εβραϊκή Διασπορά και τα όρια του σιωνισμού

 «Ο Σιωνισμός είναι ένα ψεύτικο είδωλο που έχει προδώσει κάθε εβραϊκή αξία, συμπεριλαμβανομένης της αξίας που δίνουμε στην αμφισβήτηση […] Ο Ιουδαϊσμός μας δεν απειλείται από τους ανθρώπους που υψώνουν τη φωνή τους σε αλληλεγγύη με την Παλαιστίνη πέρα από τα όρια της φυλής, της εθνικότητας, της φυσικής ικανότητας, της ταυτότητας φύλου και των γενεών.[…] Δεν χρειαζόμαστε ούτε θέλουμε το ψεύτικο είδωλο του Σιωνισμού. Θέλουμε ελευθερία από το σχέδιο που διαπράττει γενοκτονία στο όνομά μας.»

Οι φράσεις αυτές, από μια πρόσφατη δημόσια παρέμβαση της εβραϊκής καταγωγής συγγραφέα και ακτιβίστριας Ναόμι Κλάιν συγκεφαλαιώνουν ίσως με τον καλύτερο τρόπο ένα ρήγμα που βρίσκεται σε εξέλιξη μέσα στον Εβραϊσμό παγκοσμίως με αφορμή την πολεμική επιχείρηση του Ισραήλ στη Γάζα.

Το ίδιο δείχνει ότι ένας αριθμός από τους φοιτητές που σήμερα κινητοποιούνται καταλαμβάνοντας πανεπιστημιακούς χώρους στις ΗΠΑ για να εκφράσουν την αλληλεγγύη τους στην Παλαιστίνη, είναι Εβραίοι.

Αυτό δείχνει η απήχηση που έχουν οι θέσεις ρευμάτων όπως οι Jewish Voices for Peace που συσπειρώνουν όλες και όλους εκείνους που αρνούνται να βλέπουν τις πρακτικές των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων σε βάρος των Παλαιστινίων.

Αυτό υπογραμμίζει το γεγονός ότι παρά την επίμονη προσπάθεια να ταυτιστεί ο αντισημιτισμός με τον αντισιωνισμό, προσπάθεια ούτως ή άλλως ανιστόρητη, πληθαίνουν οι άνθρωποι που πλέον θεωρούν τίτλο τιμής να δηλώνουν «είμαι ένας αντισιωνιστής Εβραίος».

Τι σηματοδοτεί η μεταστροφή μέρους της Εβραϊκής Διασποράς κατά του Ισραήλ;

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αυτό που βλέπουμε ως ρήγμα είναι ταυτόχρονα και σημάδι μιας κρίσης της ίδιας της δυνατότητας του σιωνισμού να λειτουργεί ως η συνεκτική ιδεολογία όχι μόνο του ίδιου του κράτους του Ισραήλ αλλά και της διασποράς.

Και αυτό γιατί παρότι μέχρι και τη δεκαετία του 1930 ο σιωνισμός δεν είναι απαραίτητα η ηγεμονική επιλογή των εβραϊκών κοινοτήτων στην Ευρώπη αλλά και τις ΗΠΑ, καθώς ιδεολογίες που υπερασπίζονταν την ενσωμάτωση σε συνδυασμό με μια διατήρηση μιας πολιτιστικής απήχησης είχαν επίσης απήχηση, μετά το Ολοκαύτωμα και μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ απέκτησε μια διαφορετική δυναμική. Η Εβραϊκή πατρίδα είχε φτιαχτεί και είχε γίνει σημείο αναφοράς. Παραβλέποντας βέβαια ότι η «γενέθλια στιγμή» της περιλάμβανε την εξώθηση των Παλαιστινίων που ζούσαν εκεί και πρακτικές από το ρεπερτόριο της εποικιστικής αποικιοκρατίας. Επιπλέον, η εικόνα ενός διαρκώς απειλούμενου μικρού κράτους που πρόβαλλαν οι ισραηλινές κυβερνήσεις, ακόμη και όταν εμφανές ότι από ένα σημείο είχε γίνει η επιτιθέμενη δύναμη και αυτή που διαιώνιζε το πρόβλημα υπονομεύοντας την προοπτική ενός παλαιστινιακού κράτους, κατόρθωνε να εξασφαλίζει υποστήριξη από τη διασπορά.

Όμως, εδώ και μερικά χρόνια, ιδίως στις ΗΠΑ αυτό φαίνεται να αλλάζει. Μια νεότερη γενιά δείχνει να μην αποδέχεται ότι ο Εβραϊσμός της μπορεί να ταυτίζεται με τις πολιτικές του κράτους του Ισραήλ. Αυτό, μάλιστα έχει οδηγήσει στο παράδοξο στις ΗΠΑ να μειώνεται η απήχηση του Ισραήλ μεταξύ της ίδιας της Εβραϊκής κοινότητας και να αυξάνεται η υποστήριξη του Ισραήλ από ρεύματα όπως η «θρησκευτική δεξιά» που ιστορικά είχε έντονα στοιχεία αντισημιτισμού, θυμίζοντας και την αντίστοιχη φιλοϊσραηλινή στροφή της ευρωπαϊκή ακροδεξιάς.

Και όλα δείχνουν ότι ιδίως για τη γενιά που σήμερα βρίσκεται μέσα στα Πανεπιστήμια, αυτή η μεταστροφή μπορεί να γίνει ακόμη πιο έντονη.

Και για το Ισραήλ αυτή η μαζική τοποθέτηση «όχι στο όνομά μας» από τη Διασπορά είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα.

Τα όρια μιας εθνικής ιδεολογίας

Η αντιδιαστολή που κάνει η Ναόμι Κλάιν ανάμεσα στον σιωνισμό ως μια εθνική ιδεολογία και το πώς η ίδια βλέπει ως τον διεθνισμό που εγγράφεται στη δική της ανάγνωση του Ιουδαϊσμού ίσως δείχνει ποιος είναι ο πυρήνας της κρίσης του σιωνισμού.

Η προσπάθεια να ταυτιστεί η Εβραϊκή ταυτότητα με την ιδεολογία και την πολιτική ενός ορισμένου κράτους-έθνους στα μάτια όλο και περισσότερων φαντάζει ως κάτι που «στενεύει» την ίδια την έννοια του Εβραϊσμού. Και αυτό γιατί η διαδρομή και ιστορία του Εβραϊσμού σφραγίστηκε προφανώς από την αναμέτρηση με όλες τις μορφές αντισημιτισμού, όμως περιλάμβανε ένα στοιχείο αμφισβήτησης, αλληλεγγύης, ριζοσπαστισμού και διεθνισμού που δύσκολα μπορεί να βρεθεί στην επίσημη ιδεολογία ενός κράτους που δεν φτιάχτηκε με βάση το «ένας λαός χωρίς γη σε μια γη χωρίς λαό», αλλά με την εκδίωξη ανθρώπων από τα χωριά τους, την παράνομη κατοχή και εποικισμό περιοχών και πλέον με μια πολεμική επιχείρηση στη Γάζα που στα μάτια αρκετών αποτελεί επίδειξη γενοκτονικής βίας.

Μόνο που αυτό ισοδυναμεί με μια κρίση συνολικότερα του σιωνισμού ως της ιδεολογίας και του προγράμματος που θα συνείχε ουσιαστικά και τον Εβραϊσμό της Διασποράς.

Δεν είναι τυχαίο για παράδειγμα ότι άνθρωποι όπως ο Πήτερ Μπάιναρτ, αρχισυντάκτης του ιστορικού περιοδικού της αμερικανικής Εβραϊκής αριστεράς Jewish Currents, βλέπουν στις πρακτικές που ξεδιπλώθηκαν στις κινητοποιήσεις στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και τα συνύπαρξη εκεί Μουσουλμάνων και Εβραίων φοιτητών έναν δρόμο για άλλη συνθήκη σε όλη την έκταση της Ιστορικής Παλαιστίνης. Όπως έγραψε πρόσφατα:

«Και γι’ αυτό τα βασικά αιτήματα αυτού του κινήματος μου φαίνονται δίκαια και δημιουργούν τη δυνατότητα για ένα μέλλον στο οποίο οι Ισραηλινοί Εβραίοι θα είναι πραγματικά ασφαλείς, διότι ο μόνος τρόπος για να είναι πραγματικά ασφαλείς είναι να είναι πραγματικά ασφαλείς οι Παλαιστίνιοι. Και ο μόνος τρόπος που οι Παλαιστίνιοι μπορούν να είναι πραγματικά ασφαλείς είναι αν οι Παλαιστίνιοι είναι ελεύθεροι. Και έτσι, θα ήθελα πραγματικά να παροτρύνω τους ανθρώπους που βρίσκουν αυτό το κίνημα τρομακτικό, όχι μόνο να δουν αυτά τα τρομακτικά βίντεο, αλλά να δουν τα βίντεο που είδαμε από το Κολούμπια με τους φοιτητές σε αυτή την κατασκήνωση: Μουσουλμάνοι που προσεύχονται και Εβραίοι που προσεύχονται, Εβραίοι που κάνουν Καμπαλάτ Σαμπάτ και Σέντερ του Πεσάχ, που προστατεύονται μαζί με ανθρώπους κάθε διαφορετικής καταγωγής, φυλής και θρησκείας. Και δείτε αυτό ως ένα όραμα ελπίδας, το όραμα της ελπίδας που χρειαζόμαστε απεγνωσμένα, απελπισμένα.

Γιατί αυτό είναι που δεν μπορεί να υπάρξει αυτή τη στιγμή στο Ισραήλ-Παλαιστίνη: πραγματική ισότητα μεταξύ Εβραίων και Παλαιστινίων και ανθρώπων όλων των διαφορετικών καταβολών που ζουν ισότιμα, και υποστηρίζουν ο ένας τον άλλον, και φροντίζουν ο ένας τον άλλον, και τιμούν ο ένας τον άλλον. Αυτό δεν μπορεί να υπάρξει εξαιτίας του συστήματος καταπίεσης. Και έτσι, όταν βλέπουμε αυτό το κίνημα και ό,τι συμβαίνει, προσφέρει, μου φαίνεται, τον πυρήνα του να μπορούμε να φανταστούμε ένα διαφορετικό μέλλον: ένα μέλλον αμοιβαίου σεβασμού, αμοιβαίας ισότητας, αμοιβαίας ασφάλειας και αμοιβαίας απελευθέρωσης. Και χρειαζόμαστε απεγνωσμένα, ίσως πάνω απ’ όλα, αυτή τη στιγμή του κακού, χρειαζόμαστε αυτή την αίσθηση της ελπίδας».