Η καθηγήτρια Οφθαλμολογίας Μαριλίτα Μόσχου μας ξεναγεί στο τμήμα Ηλεκτροφυσιολογίας

Συνέντευξη στον Θάνο Ξυδόπουλο

Το τμήμα Ηλεκτροφυσιολογίας της οπτικής οδού ήταν το πρώτο που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα και λειτουργεί τουλάχιστον 3 δεκαετίες στο ΓΝΑ «Γ.Γεννηματάς» με υπεύθυνη τα τελευταία χρόνια την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Οφθαλμολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, κα Μαριλίτα Μ. Μόσχου. 

Ποιες εξετάσεις διεξάγονται στο Τμήμα Ηλεκτροφυσιολογίας;

Στο Τμήμα Ηλεκτροφυσιολογίας της οπτικής οδού διεξάγονται από την κα Μ. Μόσχου και τους συνεργάτες της ειδικευόμενους Οφθαλμολογίας κκ Κ. Νανόπουλο και Νικόλαο Μωραΐτη, καθώς και τον Οφθαλμίατρο Γεώργιο Δίμτσα όλα τα πρωτόκολλα που έχουν οριστεί από την Διεθνή Επιτροπή Ηλεκτροφυσιολογίας και περιλαμβάνουν τις κάτωθι εξετάσεις :

Το ηλεκτροαμφιβληστροειδογράφημα (ΗΑΓ) , τα προκλητά οπτικά δυναμικά ινιακού λοβού (ΠΔΙΛ), το ηλεκτροοφθαλμογράφημα (ΗΟΓ), το πολυεστιακό ΗΑΓ (πΗΑΓ) και τα πολυεστιακά ΔΙΛ (πΔΙΛ), και άλλες ειδικές εξετάσεις που προορίζονται για ερευνητικούς σκοπούς.

Οι ανωτέρω εξετάσεις είναι ελάχιστα επεμβατικές , ανώδυνες, απαιτούν μικρή ή καμία συνεργασία από τον εξεταζόμενο και η κάθε μια από αυτές δεν ξεπερνά τη μισή ώρα.

Η ηλεκτροφυσιολογική μελέτη του οφθαλμού συνιστά μία αντικειμενική μέθοδο εξέτασης, καθώς η αξιολόγηση των οφθαλμικών βλαβών επιτυγχάνεται ανεξαρτήτως της συνεργασίας του ασθενούς, και μπορούν να αποκαλυφθούν ακόμα και υποκλινικές ή προυπάρχουσες  βλάβες που δεν είχαν ανιχνευθεί. 

Εκτός από την διάγνωση μιας οφθαλμικής νόσου, η ηλεκτροφυσιολογική μελέτη χρησιμοποιείται επίσης αφενός για την παρακολούθηση της εξέλιξής της, αφετέρου δε  της αποτελεσματικότητας της εφαρμοζόμενης θεραπείας, συχνά δε αποτελεί μονόδρομο όταν οι λοιπές διαγνωστικές εξετάσεις αδυνατούν να θέσουν διάγνωση.

Συγκεκριμένα στο τμήμα διερευνώνται:

• η ανεξήγητη μείωση όρασης , 
• οι παθήσεις αμφιβληστροειδούς που δεν δύνανται να διαγνωσθούν με διαφορετικό μέσο, 
• παθήσεις της ωχράς κηλίδας που συχνά η φαρμακευτική αγωγή ή η χειρουργική επέμβαση δεν είχαν το επιθυμητό αποτέλεσμα
• λειτουργικές βλάβες του οπτικού νεύρου , 
• τοξικές βλάβες από αλκοόλ/λήψη φαρμάκων/κάπνισμα , 
• σοβαρά νευρολογικά νοσήματα όπως νόσος Alzheimer ή Parkinson.
• Συγγενή ή επίκτητα γενετικά νοσήματα

Εξάλλου γίνεται συστηματικός έλεγχος του βαθμού της τοξικότητας μετά από χρόνια λήψη συστηματικής αγωγής για παθήσεις όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα , ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος και η αλωπεκεία.

Τι ακριβώς είναι το ηλεκτροαμφιβληστροειδογράφημα; Τι ανιχνεύει η συγκεκριμένη εξέταση και πότε χρησιμοποιείται;

Το ηλεκτροαμφιβληστροειδογράφημα (ΗΑΓ) διεξάγεται με εναλλαγή από το σκοτάδι στο φως, και απεικονίζει τα ηλεκτρικά δυναμικά του αμφιβληστροειδούς ως απάντηση σε ένα φωτεινό ερέθισμα. Ανιχνεύει αντικειμενικά την αμφιβληστροειδική δυσλειτουργία, ακόμα και επί απουσίας κάποιας ανωμαλίας στην εξέταση του βυθού. 

Χρησιμοποιείται στην κλινική πράξη στην αξιολόγηση ποικίλων αμφιβληστροειδικών και χοριοειδικών διαταραχών μεταξύ των οποίων η συγγενής αμαύρωση του Leber, συγγενής στάσιμη νυκταλωπία, συγγενής αχρωματοψία, δυστροφίες κωνίων-ραβδίων, απλασία αμφιβληστροειδούς, πλήρης αποκόλληση αμφιβληστροειδούς, απόφραξη της οφθαλμικής αρτηρίας, αμφιβληστροειδοπάθειες: μελαχρωστική, σχετιζόμενη με καρκίνο ή μελάνωμα, τοξική, ηπατική, ενδοφθάλμιο λέμφωμα, διάχυτες φλεγμονές του αμφιβληστροειδούς και του χοριοειδούς, και αμφιβληστροειδικές  τραυματικές βλάβες.

Είναι επίσης χρήσιμο στον προεγχειρητικό έλεγχο επί παρουσίας διαθλαστικών αδιαφανών μέσων (προχωρημένος καταρράκτης, θόλωση κερατοειδούς χιτώνα). 

 

Τι είναι τα προκλητά οπτικά δυναμικά ινιακού λοβού; Ποιους ασθενείς εξυπηρετούν;

Τα ΠΟΔΙΛ αντικατοπτρίζουν αντικειμενικά την λειτουργική ακεραιότητα όλου του μονοπατιού της οπτικής οδού, από τους φωτοϋποδοχείς στον αμφιβληστροειδή μέχρι τον οπτικό φλοιό στον εγκέφαλο.

 

Η εξέταση των ΠΟΔΙΛ είναι χρήσιμη στην εκτίμηση της όρασης στους μη συνεργάσιμους ασθενείς. Επίσης, μια φυσιολογική εξέταση ΔΙΛ μπορεί να αποκλείσει αρκετές διαταραχές που σχετίζονται με την οπτική οδό. 

Η μελέτη των ΠΟΔΙΛ είναι χρήσιμη στην αξιολόγηση των οπτικών νευροπαθειών, οφειλόμενες σε τοξικά αίτια, αγγειακές ανωμαλίες, και διατροφικά ελλείμματα. Χρήσιμη είναι επίσης, στην εκτίμηση της ακεραιότητας του οπτικού νεύρου, επί της παρουσίας συμπιεστικών όγκων, γλαυκώματος και άλλων καταστάσεων που συνοδεύονται από αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση. 

Στις  οπτικές νευρίτιδες, ειδικά εξαιτίας  πολλαπλής σκλήρυνσης (ΠΣ) , η εξέταση των ΠΟΔΙΛ είναι πολύτιμη για την διάγνωση και  την παρακολούθηση της πορείας της νόσου, Στην ΠΣ, και στη διάγνωση υποκλινικής συμμετοχής του οπτικού νεύρου, ακόμα και εάν η οπτική νευρίτιδα δεν είναι σαφής.

Θα μας πείτε λίγα λόγια για το πολυεστιακό ΗΑΓ; Ποια είναι η διαφορά του από τις προαναφερθείσες εξετάσεις;

Το πΗΑΓ αποτελεί την πιο σύγχρονη και ακριβή εξέταση της ηλεκτροφυσιολογίας όπου αξιολογεί αντικειμενικά την ωχρά κηλίδα, επιτρέποντας την λειτουργική χαρτογράφηση 3D του κεντρικού αμφιβληστροειδούς από πολλαπλές αμφιβληστροειδικές θέσεις της περιοχής της ωχράς ταυτοχρόνως. 

Βλάβες στην περιοχή του κεντρικού βοθρίου μπορεί να απεικονιστούν στο πΗΑΓ, ακόμα και αν δεν είναι ορατές στην οφθαλμοσκοπική εξέταση ή αν η οπτική οξύτητα  είναι φυσιολογική.  

 

Το πΗΑΓ χρησιμοποιείται επίσης στην εκτίμηση περιστατικών ανεξήγητης απώλειας όρασης όπως και στις δυστροφίες κωνίων. 

Στην μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια, το πΗΑΓ αποτελεί μια αντικειμενική μέθοδο αξιολόγησης και παρακολούθησης της εναπομείνουσας λειτουργίας του αμφιβληστροειδούς στην περιοχή της ωχράς κηλίδας. 

Στις ωχροπάθειες, όπως στην ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, οπές της ωχράς κηλίδας, νεανική ρετινόσχιση, και κεντρική ορώδης αμφιβληστροειδοπάθεια, επιτρέπει την αναγνώριση των κεντρικών βλαβών, αλλά και την εκτίμηση της έκτασής τους.

Τέλος αξίζει να αναφερθεί πως στο ειδικό τμήμα της Ηλεκτροφυσιολογίας της οπτικής οδού διεξάγεται αδιάκοπα σημαντικό ερευνητικό έργο, που περιλαμβάνει δημοσιεύσεις σε διεθνή έγκριτα περιοδικά, συμμετοχή σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια και πραγματοποίηση διδακτορικών διατριβών. Επιπλέον πραγματοποιείται σε εβδομαδιαία βάση η εκπαίδευση των φοιτητών της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Τέλος, πραγματοποιούνται ειδικά ερευνητικά πρωτόκολλα σε συνεργασία με κλινικές διαφόρων ειδικοτήτων (Νευρολογία, Ψυχιατρική, Παιδιατρική, Μικροβιολογία, Γενετική) και Πανεπιστημιακών Τμημάτων (Τμήμα Χημείας, Τμήμα Φαρμακευτικής, Τμήμα Βιολογίας).