Μύθοι και υπεραπλουστεύσεις για την παχυσαρκία

Γράφει ο Δρ. Ιωάννης Ντούπης, Διαβητολόγος – Παθολόγος.

Η παχυσαρκία είναι ένα σύνθετο πρόβλημα που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρά την ευρεία αναγνώριση της σοβαρότητάς της, ως νόσου, πολλοί μύθοι και υπεραπλουστεύσεις που κυκλοφορούν σχετικά με την παχυσαρκία, προκαλούν συχνά  σύγχυση, παρανοήσεις  και παραπληροφόρηση, επηρεάζοντας αρνητικά την κατανόηση της νόσου. 

Μύθος 1: Η παχυσαρκία είναι απλώς ένα αισθητικό πρόβλημα και όχι ασθένεια.

Ορισμένοι θεωρούν την παχυσαρκία ως ένα απλό αισθητικό πρόβλημα και όχι ως μια σοβαρή ιατρική κατάσταση. Ωστόσο, η παχυσαρκία είναι μια χρόνια και ιδιαίτερα σύνθετη ασθένεια η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον σύγχρονο τρόπο ζωής και διατροφής, και εμφανίζει πολλαπλές σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις καθώς αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, αρτηριακής υπέρτασης, στεφανιαίας νόσου, χολολιθίασης, οστεοαρθρίτιδας, κατάθλιψης, ενώ ενοχοποιείται επιπλέον για την εμφάνιση αρκετών μορφών καρκίνου. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναγνωρίζει την παχυσαρκία ως μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις για τη δημόσια υγεία του 21ου αιώνα.

Μύθος 2: Η παχυσαρκία είναι απλώς αποτέλεσμα της κακής διατροφής και της έλλειψης άσκησης.

Η πιο κοινή υπεραπλουστευμένη αντίληψη είναι ότι η παχυσαρκία προκαλείται μόνο από την υπερβολική κατανάλωση τροφής και έλλειψη φυσικής δραστηριότητας. Παρότι η διατροφή και η άσκηση παίζουν αναμφισβήτητα σημαντικό ρόλο, υπάρχουν πολλοί άλλοι παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν το σωματικό βάρος, όπως η γενετική προδιάθεση και η ψυχολογική κατάσταση του ατόμου. Επιπλέον, άλλοι σημαντικοί παράγοντες όπως οι διαταραχές του μεταβολισμού, η ανισορροπία ορμονών ή ακόμη και διαταραχές του ύπνου μπορούν να συμβάλουν στην εμφάνιση  της παχυσαρκίας.

Μύθος 3 : Η παχυσαρκία είναι απλώς θέμα αυτοελέγχου.

Μια άλλη κοινή παρανόηση είναι ότι η παχυσαρκία μπορεί να αποφευχθεί ή να θεραπευτεί εύκολα απλώς με την εφαρμογή αυστηρών διατροφικών περιορισμών ή την ενίσχυση του αυτοελέγχου. Η αντίληψη ότι οι παχύσαρκοι άνθρωποι δεν έχουν αυτοέλεγχο είναι υπεραπλουστευμένη και άδικη. Η υπεραπλούστευση αυτή παραβλέπει τον σημαντικό ρόλο πολλαπλών και ετερογενών παραγόντων που συντελούν στην ανάπτυξή της όπως η ψυχολογική πίεση, το άγχος, η κατάθλιψη, καθώς και το περιβάλλον (π.χ. διαθεσιμότητα υγιεινών τροφίμων και κοινωνικές συνθήκες). Τέλος, η γενετική προδιάθεση καθώς και τυχόν προϋπάρχουσες ιατρικές καταστάσεις όπως π.χ. ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να κάνουν το άτομο πιο επιρρεπές στην παχυσαρκία, ανεξαρτήτως των προσπαθειών του για διατροφή ή άσκηση.

Μύθος 4: Η παχυσαρκία επηρεάζει μόνο τη φυσική υγεία.

Ένας άλλος συχνός μύθος είναι ότι η παχυσαρκία επηρεάζει μόνο τη φυσική υγεία και δεν έχει ψυχολογικές ή κοινωνικές συνέπειες. Αν και η παχυσαρκία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για σοβαρές σωματικές ασθένειες, όπως ο διαβήτης τύπου 2, οι καρδιοπάθειες και ορισμένοι τύποι καρκίνου, έχει επίσης σοβαρές ψυχολογικές συνέπειες. Τα άτομα με παχυσαρκία συχνά αντιμετωπίζουν στιγματισμό και προκαταλήψεις, οι οποίες ενδέχεται να επηρεάσουν την ψυχική τους υγεία. Έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν ψυχολογικές διαταραχές όπως άγχος, κατάθλιψη και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ο στιγματισμός των ατόμων με παχυσαρκία μπορεί επίσης να έχει σοβαρές κοινωνικές συνέπειες, επηρεάζοντας τις διαπροσωπικές σχέσεις και την επαγγελματική τους ζωή.

Συμπέρασμα

Η παχυσαρκία είναι μια σύνθετη και πολυδιάστατη κατάσταση, η οποία δεν μπορεί να κατανοηθεί πλήρως μέσω υπεραπλουστεύσεων και μύθων. Η κατανόηση των πολυδιάστατων αιτίων και επιπτώσεών της είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη αποτελεσματικών στρατηγικών πρόληψης και θεραπείας. Η θεραπευτική προσέγγιση πρέπει να είναι ολιστική κι εξατομικευμένη, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές διαστάσεις της παχυσαρκίας, καταρρίπτοντας  παράλληλα τους μύθους που συνδέονται με αυτήν.

Βιβλιογραφία

• Puhl, R. M., & Latner, J. D. (2007). Stigma, obesity, and the health of the nation’s children. Psychological Bulletin, 133(4), 557-580.
• Schwartz, M. W., Seeley, R. J., Zeltser, L. M., et al. (2017). Obesity pathogenesis: An endocrine disease. The Journal of Clinical Investigation, 127(5), 1915-1921.
• World Health Organization (2018). Obesity and overweight. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight.