Νεότερες αποτελεσματικές θεραπείες για τη νόσο Αλτσχάιμερ

Γράφει η Παρασκευή Σακκά, Νευρολόγος, Διευθύντρια Τμήματος Νευροεκφυλιστικών Παθήσεων Εγκεφάλου- Ιατρείο Μνήμης ΥΓΕΙΑ, Πρόεδρος Εταιρείας Alzheimer Αθηνών, Πρόεδρος του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Άνοια και τη νόσο Alzheimer.

Ένας στους πέντε ανθρώπους στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι 65 ετών και άνω και έως το 2050, η αναλογία αυτή θα αυξηθεί σε έναν στους τρεις. Ο αριθμός των ατόμων που ζουν με άνοια στην ΕΕ αναμένεται να διπλασιαστεί και να φτάσει τα 15 εκατομμύρια έως το 2050. Η γήρανση του πληθυσμού έχει σημαντικό αντίκτυπο στο κοινωνικό βάρος της άνοιας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και αντιστοίχως και στη χώρα μας. Υπολογίζεται ότι, σήμερα στην Ελλάδα, περίπου 250.000 άνθρωποι πάσχουν από άνοια, με τη νόσο Alzheimer να είναι η πιο συχνή αιτία (60–70% των συνολικών περιπτώσεων άνοιας). Επιπλέον υπάρχουν 350.000 με Ήπια Νοητική Διαταραχή που είναι το προ στάδιο της άνοιας.

Οι οικογένειες επηρεάζονται ιδιαίτερα από τη νόσο Alzheimer: για κάθε ασθενή με άνοια χρειάζονται 2 έως 3 άτομα για τη φροντίδα του. Αυτό σημαίνει ότι, μέχρι το 2030, περίπου 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι στη χώρα μας, θα επηρεάζονται καθημερινά από την άνοια, συμπεριλαμβανομένων ασθενών και φροντιστών. Η οικονομική επιβάρυνση είναι επίσης σημαντική. Με βάση πρόσφατες μελέτες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το ετήσιο κόστος της άνοιας μπορεί να φτάσει, σε σοβαρές περιπτώσεις, έως και τα 74.000 ευρώ ανά άτομο, με πάνω από το 90% αυτών των δαπανών να σχετίζονται με τη φροντίδα και τη μακροχρόνια περίθαλψη. Τα παραπάνω στοιχεία αναδεικνύουν την επείγουσα ανάγκη για αποτελεσματικές θεραπείες και συστήματα υποστήριξης για τη διαχείριση του αυξανόμενου επιπολασμού και των οικονομικών επιπτώσεων της άνοιας.

Με την έλευση των μονοκλωνικών αντισωμάτων, θεραπειών που στοχεύουν το β-αμυλοειδές, ως η πρώτη γενιά αιτιολογικών θεραπειών της νόσου Alzheimer, και των ταχέως εξελισσόμενων βιοδεικτών στο αίμα ο τομέας των νευροεκφυλιστικών ασθενειών εισέρχεται σε μια νέα εποχή, η οποία, για πρώτη φορά, υπόσχεται αποτελεσματική επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου και τελικά πρόληψη των σοβαρών σταδίων που αυξάνουν το κόστος περίθαλψης.

Η θετική γνωμοδότηση του ΕΜΑ (European Medicines Agency) τον Φεβρουάριο του 2025 για τη χορήγηση άδειας κυκλοφορίας του Lecanemab, καθώς και η πρόσφατη προ μηνών του Donanemab είναι ενθαρρυντικά βήματα για την αντιμετώπιση της νόσου Alzheimer. Τα δύο αυτά μονοκλωνικά αντισώματα θεωρούνται από τους ειδικούς ότι διαθέτουν σημαντική αποτελεσματικότητά και διαχειρίσιμες πιθανές παρενέργειες.

Τα μονοκλωνικά αντισώματα οδηγούν σε σημαντική μείωση του φορτίου των αμυλοειδικών πλακών στον εγκέφαλο των ασθενών, με συνέπεια σημαντική επιβράδυνση στην κλινική επιδείνωση της νόσου (~30%). Αποτελούν τις πρώτες εγκεκριμένες αιτιολογικές θεραπείες για την νόσο Alzheimer που δρουν επί των υποκείμενων παθοφυσιολογικών μηχανισμών της νόσου, σε αντίθεση με τις υπάρχουσες θεραπείες, οι οποίες προσφέρουν συμπτωματική μόνον αντιμετώπιση. Τα φάρμακα αυτά έχουν ένδειξη για τα πρώιμα στάδια και χορηγούνται δις ή άπαξ μηνιαίως ενδοφλεβίως με ημερήσια νοσηλεία. Η χρήση τους απαιτεί τεκμηριωμένη με βιοδείκτες διάγνωση της νόσου Alzheimer και στενή και αυστηρή τήρηση πρωτοκόλλου παρακολούθησης και διαχείρισης σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών. Η χρήση των μονοκλωνικών αντισωμάτων στην κλινική πράξη προϋποθέτει τον καθορισμό κέντρων χορήγησης (Νευρολογικών Κλινικών και Ιατρείων Μνήμης) τα οποία διαθέτουν την απαιτούμενη εργαστηριακή υποδομή και έχουν το κατάλληλο ανθρώπινο επιστημονικό δυναμικό ώστε η χορήγηση τους να γίνεται με ασφάλεια.

Συμπερασματικά θεωρούμε ότι τα μονοκλωνικά αντισώματα κατά του β-αμυλοειδούς, Lecanemab και Donenemab, αποτελούν ένα κρίσιμο βήμα για την εφαρμογή προηγμένων θεραπειών στην αντιμετώπιση της νόσου Alzheimer, καθώς και για τη προσαρμογή των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης στη νέα θεραπευτική εποχή των νευροεκφυλιστικών παθήσεων.

Το κόστος των μονοκλωνικών αντισώματα κατά του β-αμυλοειδούς είναι υψηλό. Αναμφισβήτητα όμως αποτελούν μια από τις πρώτες αιτιολογικές θεραπείες για τη νόσο Alzheimer και παρά τους προαναφερθέντες περιορισμούς, μπορεί να θεωρηθούν ως ένα μεγάλο βήμα προόδου.