Νιώθω σαν ένας Λαρισαίος εν εξορία –

Ο Λαρισαίος Πέτρος Ευθυμίου, πρώην Υπουργός Παιδείας επί Κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, Ευρωβουλευτής, δημοσιογράφος και φιλόλογος καθηγητής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης,  που σήμερα συμμετέχει ως εκπρόσωπος του ΚΙΝΑΛ στο Εθνικό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας, συνεργάζεται με τον ανεξάρτητο οργανισμό έρευνας και ανάλυσης διαΝΕΟσις και είναι πολιτικός συντάκτης στο περιοδικό Fortune, μίλησε στο onlarissa.gr για τη δική του Λάρισα, που αν και την αποχωρίστηκε πολύ μικρός εξακολουθεί να τη θεωρεί την πραγματική του πατρίδα.

Μπείτε στην ομάδα μας στο WhatsUP και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Συνέντευξη στην Εύη Μποτσαροπούλου

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Ο Πέτρος Ευθυμίου είναι ένας εξαιρετικά καλός αφηγητής, ο οποίος μέσα από τις διηγήσεις του για τις αναμνήσεις της παιδικής του ηλικίας καταφέρνει να φωτίσει τη Λάρισα της δεκαετίας του ΄50 και του ΄60, την κουλτούρα και την πνευματική ζωή της πόλης, το ρόλο του σχολείου της εποχής εκείνης. Ταυτόγχρονα δε, κάνει μια διεισδυτική ανάλυση της εξέλιξης της πόλης και των χαρακτηριστικών του σύγχρονου Λαρισαίου και εξηγεί πως η ίδια η πόλη και συγκεκριμένες λαρισαϊκές προσωπικότητες τον διαμόρφωσαν ως χαρακτήρα, ως δημοσιογράφο και πολιτικό.

Κύριε Ευθυμίου γεννηθήκατε στη Λάρισα, αλλά φύγατε πολύ νωρίς. Ποια είναι η σχέση σας με την πόλη έκτοτε;

Γεννήθηκα το 1950 στη Λάρισα, τελείωσα το 1^ο Δημοτικό σχολείο που συστεγαζόταν στο περίφημο ιστορικό και διατηρητέο κτίριο του 3^ου Δημοτικού. Αμέσως μετά, το 1962, η οικογένεια μου μετακόμισε στην Αθήνα γιατί ο πατέρας μου από Περιφερειακός Διευθυντής Ταχυδρομείων επτά νομών με έδρα τη Λάρισα, προήχθη σε Διευθυντής του υπουργείου στην τότε Ταχυδρομική Εκμετάλλευση.

Ωστόσο, η οικογένειά μου, από την πλευρά της μητέρας μου, διατηρούσε ισχυρούς δεσμούς με αποτέλεσμα να έρχομαι από μικρός στη Λάρισα πολλές φορές το χρόνο, κυρίως Χριστούγεννα, Πάσχα και το καλοκαίρι. Άλλωστε, όλοι στο Βακαλαίικο είναι πιο γλετζέδες, ενώ οι Ευθυμίου είναι πιο προτεστάντες… Μέχρι το 1998, ερχόμουν πολύ συχνά, αυθημερόν με το τρένο, για να δω τη θεία μου Κλεοπάτρα Ευθυμίου Ράπτου με την οποία είχα μια πολύ έντονη σχέση.

Ο άντρας της και νονός μου, ο Κωνσταντίνος Ράπτης, ήταν ένας σπουδαίος άνθρωπος,  πάρα πολύ ξεχωριστός, ο οποίος προερχόταν από την γνωστή οικογένεια των Ραπτέων που είχε συγκλονίσει το πανελλήνιο με την υπόθεση της απαγωγής με την τελευταία συμμορία. Απόγονος μιας πολύ πλούσιας οικογένειας βλάχων με έδρα τη Ροδιά Τυρνάβου, ο νονός μου είχε σπουδάσει πολιτικός μηχανικός στο μεσοπόλεμο στη Βιένη. Μίλαγε αγγλικά και γερμανικά καλύτερα από όσο μιλάνε οι έλληνες φιλόλογοι τα ελληνικά και την περίοδο της κατοχής τον χρησιμοποιούσαν οι έλληνες για να κάνουν υπομνήματα στα γερμανικά στις αρχές κατοχής. Θυμήθηκα μια ιστορία τώρα… κάποτε κάποιος ζήτησε άδεια να ταξιδέψει στη Θεσσαλονίκη για να αρραβωνιαστεί και ο νονός μου στο υπόμνημα για την άδεια χρησιμοποίησε ένα ποίημα του Γκαίτε για τους ερωτευμένους… Είχε μια απέραντη καλλιέργεια ο Κώστας Ράπτης· έπαιζε σκάκι με ένα φίλο του στην Αγγλία τηλεφωνικά, κάνοντας μία κίνηση κάθε εβδομάδα και με έβαζε να ακούω ειδήσεις στο BBC για να μαθαίνω τί σημαίνει αξιόπιστη δημοσιογραφία… Αυτοί οι δύο άνθρωποι έπαιξαν πολύ μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωσή μου και υπήρξαν πάντα το δεύτερο σπίτι μου στη Λάρισα.

Και όλα συνέβαιναν στη Λάρισα στα τέλη της δεκαετίας του ΄50 και αρχές του ΄60! Αυτό που θέλω να πω είναι ότι στη Λάρισα υπήρχαν τέτοιοι άνθρωποι και ότι η πόλη είχε τέτοιο βάθος κουλτούρας…

Για σας λοιπόν Λάρισα είναι αυτοί οι δύο άνθρωποι;

Όχι. Για μένα η Λάρισα είναι αυτό που λέμε και δεν ξέρω σε ποιον συγγραφέα να το αποδώσω, ότι η πραγματική μας πατρίδα είναι η παιδική μας ηλικία.

Την νιώθω να προοδεύει· στην αλυσίδα της εξέλιξης έχει κάνει καλά βήματα με αποτέλεσμα να μην νιώθω μόνο νοσταλγία, αλλά και χαρά.

Πως ήταν η Λάρισα του ΄50 και του ΄60;

Η Λάρισα του ΄50 και του ΄60, για τα μέτρα της εποχής, ήταν πάντα ανάμεσα στις 5 μεγαλύτερες και συγκριτικά με την υπόλοιπη  Ελλάδα είχε πάντα μια ισχυρή παρουσία που στηριζόταν στον κάμπο και στα κέντρα διοίκησης που συγκέντρωνε λόγω γεωγραφικής θέσης. Ήταν ένα μείγμα επαρχίας και πόλης. Εκτός από την Ιάσωνος, για παράδειγμα, όλες οι κάθετοι ήταν χωματόδρομοι και τα αυτοκίνητα ήταν πολύ σπάνια.

Ήταν μια κοινωνία που έβγαινε από δύο πολέμους. Υπήρχε η παιδική εργασία ακόμη… πολλοί ήταν οι παραγιοί στα μαγαζιά.

Τι θυμάστε από τα παιδικά σας παιχνίδια;

Τα παιδικά παιχνίδια ήταν κυρίαρχα στο χώρο, υπήρχε γενικά μια οικείωση με το χώρο που σου έδινε την ευκαιρία να δραπετεύεις… Κάναμε μπάνιο στον Πηνειό, το νερό τότε δεν ήταν ρυπασμένο, στο ύψος του υδραγωγείου που ήταν βέβαια πολύ επικίνδυνο γιατί υπήρχαν ρουφήχτρες. Πηγαίναμε με τα ποδήλατα στην Αβερώφειο Σχολή. Η Λάρισα έχει μια κλίμακα που σου επιτρέπει να κάνεις πολλά. Κάναμε πειράματα κλέβοντας ασετιλίνη από τις σιδηροδρομικές σημάνσεις, ναι, θα έλεγα ότι κάναμε κακιές σκανδαλιές… σκάβαμε μια τρύπα στο χώμα και θάβαμε τενεκέδες με ασετιλίνη, την οποία ανάβαμε με ένα καλάμι και παρακολουθούσαμε την έκρηξη… Υπήρχε μια έντονη ζωή στο παιχνίδι… και να μην ξεχνάμε ότι το κοινωνικό περιβάλλον της παιδικής ηλικίας είναι σκληρό.

Υπήρχε πνευματική ζωή στη πόλη;

Βεβαίως. Υπήρχε το σινεμά, το Ωδείο που για μένα ήταν σχεδόν εξίσου σημαντικό με το σχολείο… Έκανα μαθήματα βιολιού με τον Άρη Μακρή, τον αδερφό του Κίτσου Μακρή του λαογράφου· δεν ήταν μόνο τα μαθήματα βιολιού, ήταν ένας ολόκληρος κόσμος… Πηγαίναμε στο σπίτι του Κιτσου στην Ανακασιά του Βόλου, ένας παλιός στάβλος που είχε μετατραπεί σε ένα χώρο εξαιρετικής αρχιτεκτονικής και αισθητικής, και με θυμάμαι πιτσιρικά να βλέπω όλη αυτή τη θέα της θάλασσας με συνοδεία κλασικής μουσικής…

Στις εξετάσεις του Ωδείου στην Έκτη Δημοτικού, ο Άρης Μακρής είχε φέρει στη Λάρισα τον Αντίοοχο Ευαγγελάτο, τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Ελληνικού Ωδείου και αρχιμουσικό της Λυρικής, και εγώ έπαιξα τον Μικρό Μαθητή σε βιολί και πιάνο του Μότσαρτ και μας μιλούσε για τον Μότσαρτ…

Επίσης, είχα καθηγητή γαλλικών τον Βαμβακά, ο οποίος ανήκε στη γενιά των διανοούμενων που είχε φύγει στο Παρίσι με το γνωστό σκάφος Mataroa που το 1945 είχε μεταφέρει Έλληνες καλλιτέχνες και επιστήμονες στη Γαλλία – είχε γράψει και ένα βιβλίο για τη ζώη του στο Παρίσι. Αυτός ο άνθρωπος τραγούδαγε, σου μίλαγε για το Παρίσι και δεν ήθελες να φύγεις…

Στο σχολείο μας επίσης, είχε γίνει μια δωρεά από την Ελληνοαμερικανική Ένωση ενός πολυγράφου και μεις τα παιδιά του δημοτικού βγάλαμε της δική μας εφημερίδα την οποία τυπώναμε στον δικό μας πολύγραφο!

Είναι εντυπωσιακό ότι όλα αυτά συνέβαιναν στη Λάρισα του ΄50 και του ΄60… Όλες αυτές οι εμπειρίες υπήρξαν καθοριστικές, ανέπτυξα μια τάση ζωής… να παρεμβαίνεις, να γράφεις, να αναδεικνύεις. Σε ότι έχω αναπτυχθεί δημοσιογραφικά, όλες οι άκρες μου είναι στη Λάρισα.

Διακρίνω ότι συνδέετε έντονα την πνευματική ζωή του τότε στη Λάρισα με την εκπαίδευση…

Ήμασταν τυχεροί που το δημόσιο σχολείο είχε τέτοια ποιότητα εκείνες τις εποχές. Καθοριστικός παράγοντας ήταν ο αφοσιωμένος εκπαιδευτικός της εποχής που ήταν και ένας άνθρωπος κύρους στην ελληνική κοινωνία μέχρι το 1990, αν και δεν πληρώθηκε ποτέ όπως θα έπρεπε στην Ελλάδα. Τώρα έχει χαθεί όλο αυτό… Ως υπουργός Παιδείας το πάλεψα, αλλά δεν υπήρχαν άλλες πηγές.

Ίσως και να υπήρχε πάντα στην οικογένεια μας το μικρόβιο του εκπαιδευτικού και της εκπαίδευσης. Ο παππούς μου, ο Θόδωρος Ευθυμίου είχε δημιουργήσει το πρώτο ιδιωτικό σχολείο στη Λάρισα το λεγόμενο «Ελληνικό Σχολείο». Η μητέρα μου ήταν επίσης εκπαιδευτικός.

Εμείς οι μαθητές του 1^ο Δημοτικό, ήμασταν στον αστικό πυρήνα της πόλης και προφανώς ήμασταν οι πιο ευκατάστατοι. Αλλά θυμάμαι τα διαφημιζόμενα τότε υποχρεωτικά σισίτια της αμερικανικής βοήθειας που βράζανε γάλα σε ένα καζάνι στο σχολείο και έφερνες από το σπίτι σου την κούπα σου και μας δίναν επίσης ψωμί και τυρί. Για πολλούς, σε αυτό το αστικό κέντρο, το σισίτιο ήταν το κυρίως φαγητό τους. Όσοι τρώγαμε πρωινό στο σπίτι μας… τους δίναμε τη μερίδα μας.

Είναι τεράστια η διαφορά με το σήμερα… σκεφτείτε ότι στο κέντρο της Λάρισας υπήρχαν διακρίσεις ακόμη και στη διατροφή. Η Λάρισα σήμερα, όπως και όλη η Ελλάδα, είναι ένα άλλο τοπίο. Υπήρξε μια σωρευτική ανάπτυξη που όμως δεν αφομοιώθηκε σωστά και οδήγησε σε ένα απίστευτο καταναλωτισμό. Τότε είχε σημασία να γίνεις καλός άνθρωπος, όχι να γίνεις πλούσιος…

Είναι δεδομένο ότι έχει υπάρξει μια μεταστροφή των νοοτροπιών στην κοινωνική ιεραρχία και η βαρύτητα πέφτει σήμερα στην οικογένεια και όχι τόσο στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Πως βλέπετε στη Λάρισα του σήμερα;

Έχουν γίνει πολλά έργα υποδομών και ανάπλασης· οι πεζοδρομήσεις, η ανάπλαση στις πλατείες με τα έργα της Νέλλας Γκόλαντα, η ανάδειξη του Αρχαίου Θεάτρου, η διαμόρφωση του Φρουρίου και του Πηνειού… Δεν προτιμώ την παλιά εκδοχή της Λάρισας· σήμερα θεωρώ πως έχει αναδειχθεί πολύ περισσότερο η ομορφιά της και έχει υπάρξει ένας σεβασμός στα παλιά της στοιχεία. Δεν είναι σε όλες τις σύγχρονες ελληνικές πόλεις τόσο πετυχημένες αισθητικά οι παρεμβάσεις.

Παρακολουθώ πολύ στενά την πορεία της Λάρισας. Το ίδιο έκανα και όταν ήμουν σε δημόσιες θέσεις, η Λάρισα πάντα ήταν προτεραιότητά μου. Παρακολουθώ τον τοπικό τύπο και τα social media…

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος για την πόλη;

Δεν με αγχώνει κάτι ιδιαίτερα. Σε μία έρευνα που κάναμε στο διαΝΕΟσις για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, επιβεβαιώθηκε ότι η Λάρισα είναι ένα κέντρο τεράστιο και η Περιφέρεια πρέπει να αξιοποιήσει τους παραγωγικούς φορείς και να γίνονται ενέργειες ώστε η Λάρισα αναπτυξιακά να μην εστιάσει στις υπηρεσίες, αλλά να γίνει πολύ περισσότερο παραγωγική. Δεν έχει πλεονεκτήματα όπως η Πάτρα για παράδειγμα να εστιάσει στην τουριστική ανάπτυξη. Το μόνο που με ανησυχεί είναι μήπως η Λάρισα χάσει αυτό το αναπτυξιακό τρένο προς τη σωστή κατεύθυνση· πρέπει να αξιοποιηθεί το σύνολο του δυναμικού της σε συνδυασμό με την 4^η Βιομηχανική Επανάσταση και να εστιάσει στην προνομιακή αγροτική παραγωγή.

Με ποιον ήχο ή με με ποια μυρωδιά έχετε συνδυάσει τη Λάρισα;

Την έχω συνδυάσει με οσμές, κυρίως με μυρωδιές από κήπους και το έχω πει και σε μία συνντευξη μου στα Νέα… στο διπλανό οικόπεδο από το σπίτι μου φιλοξενούνταν μεγάλα αγροτικά μηχανήματα του γείτονα (πατόζες κτλ) και μεγάλες ποσότητες από κομμένο χόρτο για τις αγελάδες του.

Όταν υπηρεσιακά είχα επισκεφτεί τον Πύργο Νεμπόισα στο Βελιγράδι όπου στραγγαλίστηκε ο Ρήγας Φεραίος στα τέλη του 18αι. , ήταν Μάιος και συνειδητοποίσα ότι χορτονομή στη Νεμπόισα στο μνημείο του Ρήγα ήταν ίδια με αυτή του Βελεστίνου και ίδια με τη δική μας στη Λάρισα. Δεν έχω έρθει πιο κοντά στο Ρήγα από εκεινη τη μέρα που σκέφτηκα και δάκρυσα ότι ο Ρήγας ως παιδί θα μύριζε την ίδια μυρωδιά του κομμένου χόρτου με αυτή που μύριζα και εγώ ως παιδί στη Λάρισα από το διπλανό οικόπεδο…

Και σήμερα το ποτάμι στη Λάρισα μυρίζει όπως μύριζε το 1960…

Που σας αρέσει να περπατάτε και να πηγαίνετε όταν έρχεστε στη Λάρισα;

Περνάω από αγαπημένα μέρη… από το σχολείο μου, το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης που το έχω συνδέσει με την Πόπη Βακάλη που ήταν επονίτισσα, το Φρούριο που σαν πρόσκοποι κάναμε νυχτερινές εκπαίδευσεις για να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τα άστρα – αυτή η νυχτερινή καθαρή ατμόσφαιρα του τότε με έχει σφραγίσει…

Μου αρέσει να περνάω από το ψητοπωλείο του Αδάμου στον πεζόδραμο της Πανός και να ψάχνω δίπλα το οπλουργείου ενός Αρμένη που με μάθαινε να λιμάρω γιατί μικρός ήθελα να γίνω οπλουργός, κι ας ξέρω ότι δεν υπάρχει πια.

Η πόλη είναι για μένα μνήμη ενεργή που σε ξαναφέρνει μπροστά στον εαυτό σου και σε αυτά που διαμόρφωσαν ως παιδί.

Νιώθω σαν ένας Λάρισαίους εν εξορία…

Τι είναι αυτό που τελικά κάνει κάποιο Λαρισαίο κ. Ευθυμίου;

Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο του Λαρισαίου είναι η ευθύτητά του. Ο Λαρισαίος είναι κοφτός και αυτό ίσως να μοιάζει με αγένεια. Αλλά δεν είναι. Εμείς οι λαρισαίοι πάμε στην ουσία χωρίς κοινωνικές κατασκευές και περικοκλάδες… θα σου πει για παράδειγμα κάποιος «μα καλά πως είσαι έτσι χάλια» αλλά αυτό το σχόλιο δεν κρύβει κακία και αγένεια, κρύβει νοιάξιμο. Ο λόγος μας να έχει αξία, να μην γίνονται κινήσεις πίσω από την πλάτη του άλλου και αυτό ήταν πάντα ο κώδικας τιμής του Λαρισαίου…

Μόλις θυμήθηκα μια αστεία ιστορία…

Κάποια στιγμή, όταν ήμουν ακόμη δημοσιογράφος, πριν πολιτευτώ, ήμουν στο εξοχικό μου σπίτι στα Λουτρά Κορινθίας και ο Κώστας Σημίτης, με τον οποίο είμασταν φίλοι, βρισκόταν  στο δικό του εξοχικό στους Αγίους Θεοδώρους και με προσκάλεσε τηλεφωνικά να πάω για καφέ. Η μητέρα μου άκουσε το τηλεφώνημα και μου λέει «τώρα που θα πας στον Πρωθυπουργό, πες τους σε παρακαλώ ότι εμείς οι παλιές Λαρισαίες δεν είμαστε σαν αυτές τις νέες..». Μόλις είχε σκάσει στη Λάρισα το ροζ σκάνδαλο με την γκαρσονιέρα στην Μανδηλαρά και η μητέρα μου ανησυχούσε για την εικόνα των Λαρισαίων στα μάτια του Σημίτη! «Δεν θα παραλείψω μάνα», της είπα…

Κύριε Ευθυμίου, σας ευχαριστώ πραγματικά πολύ για αυτή τη συνέντευξη…

Εγώ σας ευχαριστώ κα Μποτσαροπούλου που ενεργοποιήσατε τη μνήμη μου…

Ο Πέτρος Ευθυμίου, πρώην Υπουργός, Ευρωβουλευτής, δημοσιογράφος και φιλόλογος καθηγητής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, γεννήθηκε Λάρισα. Το 1985 ανέλαβε καθήκοντα Γενικού Γραμματέα Τύπου και Πληροφοριών του υπουργείου Προεδρίας της Κυβέρνησης, ενώ κατά το διάστημα μεταξύ 1982 και 1985 υπηρέτησε ως ειδικός σύμβουλος επί εκπαιδευτικών θεμάτων, στο υφυπουργείο Νέας Γενιάς και Αθλητισμού. Το 1999 εξελέγη ευρωβουλευτής (μέλος της Σοσιαλιστικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου) και από τον Απρίλιο του 2000 έως το Μάρτιο του 2004 διετέλεσε υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Σήμερα συμμετέχει στον ανεξάρτητο οργανισμό έρευνας και ανάλυσης (think tank) διαΝΕΟσις και είναι πολιτικός συντάκτης στο περιοδικό Fortune. Πολιτικά, ασχολείται πλέον μόνο με την εκπροσώπηση του ΚΙΝΑΛ μαζί με τον Ανδρέα Λοβέρδο στο Εθνικό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας.