Οι πολεμικές περιπέτειες συχνά οφείλονται σε εσφαλμένους υπολογισμούς των εμπλεκομένων σχετικά με τη θεωρούμενη ισχύ τους. Στην περίπτωση της Ουκρανίας, η Ρωσία υπέπεσε σε γκάφα υποτιμώντας την αποφασιστικότητα των Ουκρανών να πολεμήσουν και την αποτελεσματικότητα των όπλων που τους προμήθευσε το ΝΑΤΟ.

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Αλλά και η Ουκρανία και το ΝΑΤΟ υπερεκτιμούν την ικανότητά τους να νικήσουν τη Ρωσία στο πεδίο της μάχης, γράφει στο Project Syndicate o Jeffrey D. Sachs, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια και πρόεδρος του Δικτύου του ΟΗΕ για την Αειφόρο Ανάπτυξη.

Ως αποτέλεσμα, εξελίσσεται ένας πόλεμος φθοράς που κάθε πλευρά πιστεύει ότι θα κερδίσει, αλλά στην πραγματικότητα και οι δύο θα χάσουν. Η Ουκρανία θα πρέπει να εντείνει την αναζήτηση ειρήνης μέσω διαπραγματεύσεων, όπως αυτές που διεξάγονταν τον Μάρτιο, αλλά εγκαταλείφθηκαν μετά τις ρωσικές θηριωδίες στην Μπούκα – ίσως και επειδή άλλαξαν οι προσδοκίες της για το πεδίο της μάχης.

Οι όροι ειρήνης που συζητήθηκαν στο τέλος Μαρτίου απαιτούσαν την ουδετερότητα της Ουκρανίας, την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας στη χώρα και την εκπόνηση χρονοδιαγράμματος για την αντιμετώπιση επίμαχων ζητημάτων όπως το καθεστώς της Κριμαίας και του Ντονμπάς. Ρώσοι και ουκρανοί διαπραγματευτές, καθώς και τούρκοι μεσολαβητές είχαν δηλώσει ότι υπήρξε πρόοδος στις διαπραγματεύσεις. Μετά τα γεγονότα στην Μπούκα όμως, ο ουκρανός εκπρόσωπος δήλωσε ότι «η ουκρανική κοινωνία είναι πλέον πολύ πιο αρνητική σε οποιαδήποτε έννοια διαπραγμάτευσης με τη Ρωσική Ομοσπονδία».

Αλλά η ανάγκη για διαπραγματεύσεις παραμένει επείγουσα, σημειώνει ο Sachs. Η εναλλακτική επιλογή δεν είναι η νίκη της Ουκρανίας, αλλά ένας καταστροφικός πόλεμος φθοράς. Για να επιτευχθεί συμφωνία, πρέπει και οι δύο πλευρές να επαναξιολογήσουν τις προσδοκίες τους.

Η Ρωσία επιτέθηκε στην Ουκρανία, περιμένοντας μια γρήγορη και εύκολη νίκη. Υποτίμησε την αναβάθμιση του στρατού της Ουκρανίας μετά από χρόνια υποστήριξης και εκπαίδευσης των ΗΠΑ, της Βρετανίας και άλλων. Επιπλέον, υποτίμησε τον βαθμό στον οποίο η στρατιωτική τεχνολογία του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τον μεγαλύτερο αριθμό στρατευμάτων της Ρωσίας. Χωρίς αμφιβολία, το κυριότερο λάθος της Ρωσίας ήταν να υποθέσει ότι οι Ουκρανοί δεν θα πολεμούσαν – ίσως και ότι θα άλλαζαν πλευρά.

Τώρα, ωστόσο, η Ουκρανία και οι δυτικοί υπερεκτιμούν τις πιθανότητες να νικήσουν τη Ρωσία στο πεδίο της μάχης. Η ιδέα ότι ο ρωσικός στρατός πρόκειται να καταρρεύσει είναι ευσεβής πόθος. Η Ρωσία έχει τη στρατιωτική ικανότητα να καταστρέψει την ουκρανική υποδομή και να κρατήσει εδάφη στην περιοχή του Ντονμπάς και στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας. Οι Ουκρανοί πολεμούν αποφασιστικά, αλλά είναι πολύ απίθανο να νικήσουν τους Ρώσους.

Επίσης, οι «σαρωτικές» δυτικές οικονομικές κυρώσεις δεν είναι και τόσο αποτελεσματικές. Ας λάβουμε υπόψη ότι οι κυρώσεις κατά της Βενεζουέλας, του Ιράν, της Βόρειας Κορέας δεν έχουν αλλάξει την πολιτική αυτών των καθεστώτων. Ο αποκλεισμός των ρωσικών τραπεζών από το σύστημα διεθνών πληρωμών SWIFT δεν ήταν η «πυρηνική επιλογή» που ισχυρίστηκαν πολλοί. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η οικονομία της Ρωσίας θα συρρικνωθεί κατά περίπου 8,5% το 2022 – κακό, αλλά όχι καταστροφικό.

Οι κυρώσεις δημιουργούν σοβαρές οικονομικές συνέπειες και για τις ίδιες τις ΗΠΑ και ιδίως την Ευρώπη. Ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ βρίσκεται σε υψηλό 40 ετών, ενώ οι δυτικές οικονομίες επιβραδύνουν, ίσως και συρρικνώνονται, όσο πολλαπλασιάζονται οι διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας.

Η εσωτερική πολιτική θέση του προέδρου, Τζο Μπάιντεν, είναι αδύναμη και πιθανώς θα αποδυναμωθεί περαιτέρω όσο εντείνονται οι οικονομικές δυσκολίες. Η δημόσια υποστήριξη για τον πόλεμο πιθανότατα θα μειωθεί, καθώς θα επιδεινώνεται η κατάσταση στην οικονομία. Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα είναι διχασμένο για τον πόλεμο: η φατρία Τραμπ δεν πολυενδιαφέρεται να αντιμετωπίσει τη Ρωσία για χάρη της Ουκρανίας. Οι δε Δημοκρατικοί θα αγανακτούν όλο και περισσότερο για τον στασιμοπληθωρισμό, που δεν αποκλείεται να κοστίσει στο κόμμα την πλειοψηφία σε ένα ή και στα δύο σώματα του Κογκρέσου στις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου.

Οι οικονομικές επιπτώσεις από τον πόλεμο και τις κυρώσεις θα πλήξουν δεκάδες αναπτυσσόμενες χώρες, που εξαρτώνται από τις εισαγωγές τροφίμων και ενέργειας. Οι φωνές για τερματισμό του πολέμου και των κυρώσεων αναμένεται να δυναμώσουν.

Πυρηνική απειλή και «πυρηνικές» διαπραγματεύσεις

Εν τω μεταξύ, η Ουκρανία βιώνει θανάτους και καταστροφές. Το ΔΝΤ προβλέπει συρρίκνωση 35% στην ουκρανική οικονομία το 2022, ενώ -το πιο επικίνδυνο απ’ όλα- όσο συνεχίζεται ο πόλεμος είναι υπαρκτός και ο κίνδυνος πυρηνικής κλιμάκωσης. Εάν οι δυνάμεις της Ρωσίας ωθηθούν πραγματικά προς την ήττα, όπως επιδιώκουν οι ΗΠΑ, η Ρωσία θα μπορούσε κάλλιστα να αντιδράσει με πυρηνικά όπλα μικρής ισχύος.

Επιπλέον, θα μπορούσε να καταρριφθεί κάποιο αμερικανικό ή ρωσικό αεροσκάφος στη Μαύρη Θάλασσα, οδηγώντας σε άμεση στρατιωτική σύγκρουση. Τον κίνδυνο υπογραμμίζουν αναφορές ότι οι ΗΠΑ έχουν μυστικές δυνάμεις στο έδαφος ή ότι βοήθησαν την Ουκρανία να σκοτώσει ρώσους στρατηγούς και να βυθίσει τη ρωσική ναυαρχίδα Moskva.

Η πυρηνική απειλή αυτομάτως σημαίνει ότι και οι δύο πλευρές δεν πρέπει ποτέ να παραιτηθούν από τη δυνατότητα διαπραγματεύσεων. Αυτό είναι το κεντρικό μάθημα από την κουβανική κρίση πυραύλων πριν από 60 χρόνια. Ο Τζον Κένεντι τότε έσωσε τον κόσμο με διαπραγματεύσεις – συμφωνώντας ότι οι ΗΠΑ δεν θα εισέβαλαν ποτέ ξανά στην Κούβα και ότι οι ΗΠΑ θα αφαιρούσαν τους πυραύλους τους από την Τουρκία, με αντάλλαγμα την απόσυρση των σοβιετικών πυραύλων από την Κούβα. Δεν σημαίνει ότι ενέδωσε στον σοβιετικό πυρηνικό εκβιασμό, αλλά ότι απέφυγε σοφά τον Αρμαγεδδώνα.

Είναι ακόμα εφικτό να εδραιωθεί η ειρήνη στην Ουκρανία με βάση τις παραμέτρους που ήταν στο τραπέζι στο τέλος Μαρτίου: ουδετερότητα, εγγυήσεις ασφαλείας, πλαίσιο για την Κριμαία, το Ντονμπάς και τη ρωσική απόσυρση. Είναι η μόνη ρεαλιστική και ασφαλής πορεία για την Ουκρανία, τη Ρωσία και τον κόσμο.

Ο πλανήτης επιθυμεί και θα συμμετάσχει σε μια τέτοια συμφωνία, για τη δική του επιβίωση και ευημερία, και το ίδιο θα έπρεπε να κάνει και η Ουκρανία.

Παρά τις κατηγορηματικές δηλώσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η Τουρκία είναι πιθανό να δώσει τελικά το πράσινο φως για την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Η στρατιωτική συμμαχία, απλώς, θα πρέπει πρώτα να πληρώσει ένα τίμημα.

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Όπως γράφει το Politico, η Τουρκία, αρχικά τόνιζε ότι δεν μπορεί να δεχθεί την ένταξη των δύο χωρών στο ΝΑΤΟ λέγοντας ότι στηρίζουν «Κούρδους τρομοκράτες», εννοώντας το PKK. «Το ΝΑΤΟ είναι μια συμμαχία ασφάλειας και η Τουρκία δεν θα συμφωνήσει να θέσει σε κίνδυνο αυτή την ασφάλεια», δήλωσε ο Ερντογάν νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.

Ωστόσο, σημερινοί και πρώην αξιωματούχοι και διπλωμάτες λένε ότι τα κίνητρα της Τουρκίας πιθανόν να υπερβαίνουν την απλή επιθυμία της Στοκχόλμης και του Ελσίνκι να αλλάξουν τις πολιτικές τους.

Ο Ερντογάν βρίσκεται στη μέση παρατεταμένων διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ για την αγορά μαχητικών αεροσκαφών. Πιθανότατα βλέπει επίσης μια ευκαιρία να κερδίσει πολιτικούς πόντους στο εσωτερικό της χώρας του με τη διεθνή διαμάχη του για την «τρομοκρατία».

Τώρα, σε μια καταιγιστική δραστηριότητα, οι διπλωμάτες τρέχουν να βρουν τι θα κάνει τον Ερντογάν να υποχωρήσει, μη θέλοντας να καθυστερήσουν οι προσφορές της Φινλανδίας και της Σουηδίας, κάτι που θα έδινε στη Ρωσία περισσότερο χρόνο για να παρεμβαίνει πριν οι χώρες ενταχθούν πλήρως στη συμμαχία.

«Το τίμημα είναι άγνωστο προς το παρόν, αλλά το ότι θα υπάρξει τίμημα είναι σαφές», δήλωσε ο Jaap de Hoop Scheffer, πρώην επικεφαλής του ΝΑΤΟ.

Είναι ένα μοτίβο

Ενώ η Τουρκία έχει ιστορικό υποστήριξης της επέκτασης του ΝΑΤΟ, ο Ερντογάν έχει εμπειρία στην αξιοποίηση μεγάλων αποφάσεων της Συμμαχίας για να αποσπάσει παραχωρήσεις προς όφελός του.

Το 2009, η Άγκυρα αντιτάχθηκε στο διορισμό του Anders Fogh Rasmussen ως κορυφαίου αξιωματούχου του ΝΑΤΟ, υποχωρώντας μόνο μετά από συνομιλίες υψηλού επιπέδου. Ο De Hoop Scheffer, ο οποίος ήταν τότε ο απερχόμενος γενικός γραμματέας, υπενθύμισε τις ολονύκτιες διαπραγματεύσεις στις οποίες συμμετείχε ο πρόεδρος των ΗΠΑμ Μπαράκ Ομπάμα.

Τελικά, δήλωσε ο πρώην επικεφαλής της συμμαχίας στο Politico, η Τουρκία υποχώρησε στο διορισμό του Rasmussen και «πήρε ως βραβείο έναν βοηθό γενικό γραμματέα στο ΝΑΤΟ».

Οι αιτήσεις της Φινλανδίας και της Σουηδίας δίνουν τώρα στον Ερντογάν μια ακόμη ευκαιρία να αξιοποιήσει το μοντέλο συναίνεσης του ΝΑΤΟ, καθώς και να συσπειρώσει τη βάση του ενόψει των εκλογών που έχουν προγραμματιστεί για το επόμενο έτος.

Ο De Hoop Scheffer δήλωσε ότι ένας συνδυασμός παραγόντων θα μπορούσε να βρίσκεται πίσω από τον ελιγμό της Τουρκίας.

Ο πρώτος, είπε, είναι η εσωτερική πολιτική. Ο Ερντογάν ανέκαθεν διαμόρφωνε την απήχησή του εν μέρει μιλώντας σκληρά για την τρομοκρατία – και το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) είναι ένας μακροχρόνιος εχθρός σε αυτή την εκστρατεία. Η Τουρκία, οι ΗΠΑ και η ΕΕ έχουν χαρακτηρίσει την ομάδα ως τρομοκρατική οργάνωση, αν και ο χαρακτηρισμός αυτός θεωρείται ξεπερασμένος από ορισμένους στις ΗΠΑ και την ΕΕ. Ο Ερντογάν, αντιθέτως, χρησιμοποιεί συχνά το PKK ως κραυγή συσπείρωσης.

«Μπορείς πάντα να συσπειρώνεις μεγάλα τμήματα του πληθυσμού συνδέοντας την τρομοκρατία και το PKK», δήλωσε ο πρώην γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ.

Ο δεύτερος παράγοντας, σύμφωνα με τον De Hoop Scheffer, είναι ότι η ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας θα «αλλάξει την εσωτερική πολιτική ισορροπία βάρους στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ, επειδή δύο πλήρως ανεπτυγμένες και βαριά οπλισμένες» δημοκρατίες εντάσσονται στη Συμμαχία.

Τόσο η Φινλανδία όσο και η Σουηδία αναμένεται να προσθέσουν σημαντικά στις αμυντικές δυνατότητες του ΝΑΤΟ. Η Φινλανδία μπορεί να προσφέρει ναυτική ισχύ στη Βαλτική Θάλασσα και παρουσία στον αρκτικό βορρά, όπου η Ρωσία έχει δείξει ενδιαφέρον να επεκτείνει την εμβέλειά της. Η Σουηδία διαθέτει προηγμένη πολεμική αεροπορία.

Τα τουρκικά «παζάρια» για στρατιωτικό εξοπλισμό

Ένα άλλο κρίσιμο στοιχείο είναι οι παρατεινόμενες εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ σχετικά με τις αγορές μαχητικών αεροσκαφών.

Για χρόνια, η Άγκυρα ήταν ένας αξιόπιστος πελάτης για τις αμυντικές εταιρείες των ΗΠΑ, αγοράζοντας δεκάδες μαχητικά αεροσκάφη F-16. Η Τουρκία στράφηκε αργότερα στα πιο προηγμένα F-35, καθώς αυτά άρχισαν να κυκλοφορούν.

Αλλά η σχέση «έσπασε» το 2019, όταν η Τουρκία αγόρασε το ρωσικής κατασκευής πυραυλικό σύστημα S-400, μια κίνηση που οι ΗΠΑ είπαν ότι θα έθετε σε κίνδυνο τα αεροσκάφη του ΝΑΤΟ που πετούν πάνω από την Τουρκία. Σε απάντηση, οι ΗΠΑ έδιωξαν την Άγκυρα από το πρόγραμμα των F-35 και επέβαλαν κυρώσεις στην τουρκική αμυντική βιομηχανία.

Μετά από αυτή τη διαμάχη, η Τουρκία άρχισε να παίζει με την ιδέα να αγοράσει ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη, καθώς επίσης να αναπτύξει το δικό της πρόγραμμα. Ωστόσο, επιδιώκει παράλληλα τόσο την αναβάθμιση του στόλου των F-16, όσο και την αγορά νέων αεροσκαφών F-16. Το αίτημα εκκρεμεί εδώ και μήνες στην κυβέρνηση Μπάιντεν και στο αμερικανικό Κογκρέσο.

«Αυτό το τίμημα θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ότι οι Αμερικανοί αίρουν τον αποκλεισμό τους στα F-16», δήλωσε ο De Hoop Scheffer.

Οι ΗΠΑ φαίνονται διατεθειμένες να πληρώσουν αυτό το τίμημα. Το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών έχει υποστηρίξει προσωρινά το αίτημα της Τουρκίας, το οποίο εξετάζεται τώρα από τον Λευκό Οίκο και το Κογκρέσο.

Το θέμα ήταν ένα από τα ανοιχτά ζητήματα που τέθηκαν στη συνάντηση, που πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη την Τετάρτη, μεταξύ του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, και του τούρκου ομολόγου του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου.

Ο Τσαβούσογλου άφησε να εννοηθεί ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρος της λύσης του αδιεξόδου. Μιλώντας με τον Μπλίνκεν, ο Τσαβούσογλου τόνισε ότι κατανοεί τις ανησυχίες της Φινλανδίας και της Σουηδίας για την ασφάλεια, «αλλά θα πρέπει να ικανοποιηθούν και οι ανησυχίες της Τουρκίας για την ασφάλεια. Και αυτό είναι επίσης ένα από τα θέματα, που θα πρέπει να συνεχίσουμε να συζητάμε με τους φίλους και συμμάχους, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειώ».

Αυτό το θέμα μπορεί να περιλαμβάνει τα F-16. Σε ξεχωριστά σχόλια που δημοσιεύθηκαν στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης την ίδια ημέρα, ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών υπογράμμισε ότι οι συνομιλίες για την πιθανή πώληση «συνεχίζονται θετικά».

Στο Ελσίνκι, υπάρχει επίσης η αίσθηση ότι η στάση της Τουρκίας μπορεί να συνδέεται με την τρέχουσα διαμάχη της με τις ΗΠΑ.

«Η Φινλανδία έχει καλή σχέση με την Τουρκία και μοιραζόμαστε τον στόχο της καταπολέμησης της τρομοκρατίας», δήλωσε ένας ανώτερος φινλανδός αξιωματούχος, ο οποίος μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας. «Δεν νομίζω ότι οι διμερείς μας σχέσεις παρουσιάζουν κάποιο πρόβλημα. Πρόκειται ενδεχομένως για θέματα της Τουρκίας με τις ΗΠΑ».