Οι 7 «παγκόσμιες μεγατάσεις» που θα διαμορφώσουν το μέλλον

«Οι τάσεις είναι όπως τα άλογα. Είναι ευκολότερο να τις οδηγείς προς τα κει που κατευθύνονται», ήταν μια από τις πιο γνωστές ρήσεις του Τζον Νάισμπιτ, Αμερικανού συγγραφέα και μελλοντολόγου.

Μπείτε στην ομάδα μας στο WhatsUP και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Είναι σε αυτόν που ανήκει η πατρότητα του όρου «μεγατάσεις» (megatrends), από το ομώνυμο best seller βιβλίο του 1982,  που είχε να κάνει με την κατανόηση των δεδομένων εκείνης της εποχής, ώστε να προβλεφθεί το μέλλον.

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Σε αυτό το μήκος κύματος, ο Οργανισμός Επιστημονικής και Βιομηχανικής Έρευνας της Κοινοπολιτείας (CSIRO) στην Αυστραλία είχε εκδώσει προ δεκαετίας μια πρώτη μελέτη για τις σύγχρονες θεμελιώδεις παγκόσμιες μεγατάσεις.

Μεγάλες τάσεις, δηλαδή, που λειτουργούν ως τροχιές αλλαγής. Συνήθως συντελούνται μέσα σε διάστημα χρόνων ή δεκαετιών. Έχουν τη δυνατότητα για ουσιαστικό και μετασχηματιστικό αντίκτυπο. Και θεωρούνται γνώμονας χάραξης μακροπρόθεσμης στρατηγικής και πολιτικής.

Όμως «πολλά άλλαξαν από εκείνη την περίοδο», τονίζει σε νέα μελέτη του ο CSIRO, μνημονεύοντας ειδικά την πανδημία της COVID-19, τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις επιπτώσεις τους στο διεθνές εμπόριο.

Στη επικαιροποιημένη εκδοχή της τίθεται ως χρονικός ορίζοντας πρόβλεψης το 2042, καταγράφοντας επτά «μεγατάσεις» που απαιτούν την ανάληψη δράσης τώρα, όπως τονίζουν οι συντάκτες της, ώστε να αποφευχθούν σημαντικοί κίνδυνοι για την ανθρωπότητα στο μέλλον.

Τα επόμενα 20 χρόνια θα φέρουν σούπερ μικρόβια, διαταραχή του παγκόσμιου εμπορίου, έλλειψη νερού και τροφίμων και θανάτους σε ένα ασταθές κλίμα, προειδοποιεί επιγραμματικά ο CSIRO.

Σημείο αναφοράς αποτελεί ειδικά η κλιματική αλλαγή, τονίζει ο διευθύνων σύμβουλος του οργανισμού, Λάρι Μάρσαλ. «Ξεκίνησε ως περιβαλλοντική έκτακτη ανάγκη, στη συνέχεια έγινε οικονομική έκτακτη ανάγκη», εξηγεί, «και σήμερα είναι μια έκτακτη ανάγκη για την ανθρώπινη υγεία».

Όμως «θα χρειαστεί να περιμένουμε μέχρι τις αρχές του επόμενου αιώνα«, τονίζει, «για να δούμε τα οφέλη από τη μείωση των εκπομπών που κάνουμε σήμερα»…

Μεγατάση Νο1: Προσαρμογή σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα

Ακραία και πρωτόγνωρα καιρικά φαινόμενα πληθαίνουν σε συχνότητα και κλίμακα επιπτώσεων, τονίζει η μελέτη του CSIRO.

Οι τρέχουσες κλιματικές προβλέψεις δείχνουν ότι είναι πιθανό να αντιμετωπίσουμε ακραίες καιρικές συνθήκες που θα υπερβούν τα ιστορικά όρια. Οι ταυτόχρονες κλιματικές απειλές είναι είναι πιθανό να μεγεθύνουν τον συνολικό κίνδυνο από το περιβάλλον για τομείς και περιοχές.

Η προσαρμογή του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης, των ζωτικών υποδομών και των οικιστικών προτύπων στην κλιματική αλλαγή και στις ακραίες καιρικές συνθήκες θα γίνουν σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό η νέα πραγματικότητα για πολλές χώρες τα επόμενα χρόνια και δεκαετίες.

Αυτή η μεγατάση αφορά στους νέους τρόπους λειτουργίας που θα πρέπει να προσαρμοστούν φορείς και κοινότητες απέναντι σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα.

Μεγατάση Νο2: Πιο λιτό, πιο καθαρό, πιο πράσινο

Καθώς o παγκόσμιος πληθυσμός συνεχίζει να αυξάνεται και περισσότερα άτομα μεταπηδούν από χαμηλότερα σε υψηλότερα εισοδηματικά κλιμάκια, θα υπάρξουν διογκούμενες πιέσεις σε πεπερασμένες ποσότητες τροφίμων, νερού, ορυκτών υλών και ενεργειακών πόρων.

Ταυτόχρονα ωστόσο αυτοί οι περιορισμοί δίνουν ώθηση σε καινοτομίες αιχμής ώστε να κάνουμε περισσότερα με λιγότερα, να επιτύχουμε την κλιματική ουδετερότητα, να μειώσουμε την απώλεια της βιοποικιλότητας και να αντιμετωπίσουμε την παγκόσμια πρόκληση που συνιστά η διαχείριση αποβλήτων.

Αυτή η μεγατάση διερευνά τις ευκαιρίες που μας ωθούν προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον, καθώς και τη σημασία της επιστήμης, της τεχνολογίας και της καινοτομίας ώστε δομές και φορείς να μπορούν λειτουργούν σε πολύ πιο στενά περιθώρια.

Μεγατάση Νο3: Η επιτακτική ανάγκη για τη δημόσια υγεία

Οι δαπάνες για την υγειονομική περίθαλψη συνεχίζουν να παρουσιάζουν ανοδική τροχιά και αυτή η τάση πιθανότατα θα εκτραχυνθεί, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, της επιβάρυνσης των υπηρεσιών από χρόνιες παθήσεις και νέων υγειονομικών προκλήσεων (π.χ. μικροβιακή ανοχή, μελλοντικές πανδημίες).

Η πανδημία της COVID-19 έφερε στην επιφάνεια και επέτεινε προϋπάρχουσες υγειονομικές προκλήσεις, όπως οι χρόνιες παθήσεις και θέματα ψυχικής υγείας.

Παράλληλα ωστόσο υπογράμμισε τη σημασία της υγείας ως καθοριστικού παράγοντα από κοινωνικής και οικονομικής πλευράς.

Αυτή η μεγατάση υπογραμμίζει τις ευκαιρίες που παρέχει η προληπτική υγειονομική περίθαλψη και η ιατρική ακριβείας, η οποία προσαρμόζει την περίθαλψη βάσει του γενετικού προφίλ και των κλινικών ευρημάτων κάθε ασθενή.

Μεγατάση Νο4: Γεωπολιτικές αλλαγές

Οι πρόσφατες γεωπολιτικές εξελίξεις είναι πιθανό να έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις.

Η κρίση στην Ουκρανία και οι συνεχιζόμενες εντάσεις στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού θέτουν ενώπιον προκλήσεων τις δημοκρατικές χώρες με προηγμένες οικονομίες, που επιδιώκουν ειρήνη και σταθερότητα.

Αυτά τα γεγονότα οδήγησαν σε ρεκόρ αμυντικών δαπανών παγκοσμίως και σε ενίσχυση της συνεργασίας σε θέματα ασφάλειας, τεχνολογίας και αμυντικής ικανότητας.

Η εν λόγω μεγατάση διερευνά τις επιπτώσεις των αναδυόμενων γεωπολιτικών αλλαγών που σχετίζονται με την επιστήμη, την τεχνολογία, το εμπόριο, τις αλυσίδες εφοδιασμού και την αμυντική στρατηγική.

Μεγατάση Νο5: Σε βαθιά ψηφιακά «νερά»

Η ταχεία υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών και τεχνολογιών δεδομένων το τελευταίο διάστημα, και δη κατά τη διάρκεια της πανδημίας, είχε ως αποτέλεσμα πολλοί τομείς και οργανισμοί να περάσουν στον ψηφιακό μετασχηματισμό μέσα σε μόλις λίγους μήνες, ενώ η διαδικασία θα μπορούσε διαφορετικά να είχε διαρκέσει χρόνια.

Αυτό είναι εμφανές στην ανάπτυξη του διαδικτυακού λιανεμπορίου, της τηλεργασίας, της τηλεϊατρικής, της εκπαίδευσης εξ αποστάσεως, των ψηφιακών νομισμάτων και των οργανισμών που  λειτουργούν με βάσεις δεδομένων.

Αν και αυτή η πρόοδος είναι σημαντική, οι ειδικοί προβλέπουν ότι η παρούσα φάση δεν είναι παρά η «κορυφή του παγόβουνου», με το μεγαλύτερο μέρος της ψηφιοποίησης να μην έχει ακόμη συντελεστεί.

Αυτή η μεγατάση περιγράφει λεπτομερώς το επόμενο κύμα ψηφιοποίησης για οργανισμούς και τις ευκαιρίες που παρέχουν η ψηφιακή τεχνολογία και η τεχνολογία δεδομένων.

Μεγατάση Νο6: Όλο και περισσότερη τεχνητή νοημοσύνη

Έχουμε δει εκπληκτικές βελτιώσεις στις δυνατότητες λογισμικού και μηχανών στην επίλυση προβλημάτων και στην εκτέλεση σύνθετων εργασιών χωρίς ρητή ανθρώπινη καθοδήγηση.

Η ώθηση δίνεται από τη συνεχή επιστημονική πρόοδο στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης (AI) και από τις επενδύσεις παγκοσμίως στην έρευνα και ανάπτυξη που βασίζονται στην τεχνολογία.

Σήμερα σχεδόν όλοι οι κλάδοι της βιομηχανίας και πεδία πολιτικής σε όλες τις περιοχές του κόσμου υιοθετούν όλο και περισσότερο την τεχνητή νοημοσύνη και αναπτύσσουν τις σχετικές δυνατότητές τους.

Αυτή η μεγατάση αναλύει αφενός τον τρόπο που η τεχνητή νοημοσύνη και οι συναφείς επιστημονικές, ερευνητικές και τεχνολογικές δυνατότητες βοηθούν στην αύξηση της παραγωγικότητας και στην επίλυση των μεγαλύτερων προκλήσεων της ανθρωπότητας, αφετέρου τις κοινωνικο-οικονομικές πτυχές της τεχνολογικής εξέλιξης.

Μεγατάση Νο7: «Ξεκλειδώνοντας» την ανθρώπινη διάσταση

Οι αναδυόμενες κοινωνικές τάσεις έχουν αυξήσει την επιρροή της ανθρώπινης οπτικής και των εμπειριών στις αποφάσεις για το μέλλον της κοινωνικού συνόλου, των επιχειρήσεων, της τεχνολογίας και της πολιτικής.

Οι καταναλωτές απαιτούν αυξημένη διαφάνεια από οργανισμούς, κυβερνήσεις και επιστήμονες, ενώ εντείνονται οι ανησυχίες ως προς τη διάδοση της παραπληροφόρησης.

Ο γρήγορος ρυθμός αλλαγών που σχετίζεται με την τεχνολογία δημιουργεί επίσης νέα δυναμική γύρω από την ηθική ανάπτυξη και τον ηθικό σχεδιασμό.

Αυτή η μεγατάση υπογραμμίζει τους κοινωνικούς παράγοντες που επηρεάζουν τις μελλοντικές συμπεριφορές καταναλωτών, πολιτών και εργαζομένων.