Parapolitika Ντοκιμαντέρ: Παναγία Εκατονταπυλιανή – Ανάμεσα στο ανθρώπινο και στο Θείο

Ένας από τους αρχαιότερους καλοδιατηρημένους Χριστιανικούς ναούς της Ελλάδας, η Παναγία Εκατονταπυλιανή «δεσπόζει» στην καρδιά του Αιγαίου 1700 χρόνια. Στέκει ήρεμη, αγέρωχη και «αφουγκράζεται»τις προσευχές των επισκεπτών. Προσφέρει παρηγοριά και ελπίδα σε χιλιάδες ψυχές που την αναζητούν και αποτελεί προορισμό σχεδόν για όλους τους επισκέπτες του νησιού. Άλλοι καταφθάνουν με δάκρυα στα μάτια για να γονατίσουν μπροστά της και να ζητήσουν τη βοήθεια της ή έστω λίγα λεπτά γαλήνης και άλλοι την πλησιάζουν δειλά – δειλά για να την γνωρίσουν και να μάθουν τη δική της ιστορία. Ο Ναός της Παναγίας Εκατονταπυλιανής ενώνει την ιστορία, την τέχνη και την πίστη. Αποτελεί μέρος λατρείας για την Παναγία 1700 χρόνια. Είναι η γέφυρα που ενώνει το ανθρώπινο με το θείο. Στέκει αγέρωχη εδώ και δεκαεπτά αιώνες με τις 99 της πύλες, και μία ακόμα. Κρυφή. Ιερή. Αιώνια.

Δείτε το ντοκιμαντέρ:

Η ιστορία της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής αρχίζει με ένα τάμα. Η Αγία Ελένη, μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ταξιδεύει προς τους Αγίους Τόπους με έναν ιερό σκοπό: Να εντοπίσει τον Τίμιο Σταυρό. Στον δρόμο της σταματά στην Πάρο, και εκεί, στο ήσυχο λιμάνι της Παροικιάς, βρίσκει καταφύγιο και γαλήνη. Προσεύχεται στην Παναγία και με βαθιά συγκίνηση κάνει ένα τάμα. Αν βρει τον Τίμιο Σταυρό, να χτίσει έναν ναό στη χάρη της Θεοτόκου. Η ίδια δεν θα προλάβει να πραγματοποιήσει το τάμα της ωστόσο ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος πιστός στο όραμα της μητέρας του και ευλαβικός προσκυνητής της Παναγίας, δίνει εντολή να ανεγερθεί στο νησί ένας λαμπρός ναός, αντάξιος του τάματος που υποσχέθηκε η μητέρα του.

Έτσι γεννιέται η Εκατονταπυλιανή, ένας από τους αρχαιότερους σωζόμενους χριστιανικούς ναούς της Ελλάδας. Ο ναός στην αρχική του μορφή όταν χτίστηκε από τον μέγα Κωνσταντίνο ήταν μία τρίκλιτη ξυλόστεγησταυρική βασιλική εκκλησία όμως λόγω πυρκαγιάς η στέγη του καταστράφηκε και ήρθε ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ιουστινιανός και πρόσθεσε τους τέσσερις τρουλους στα αρχιτεκτονικά πρότυπα της εποχής του μετατρέποντας τον σε μία τρίκλιτη βασιλική εκκλησία μετά τρούλου. Το 1733 έπειτα από ένα σεισμό που κατέστρεψε το βόρειο και δυτικό μέρος του ναού τότε ο Παριανός ηγεμόνας της Μολδοβλαχίας, Μαυρογένης έστειλε χρήματα και οι ζημιές αποκαταστάθηκαν ενώ εξωτερικά καλύφθηκε με ασβέστη ώστε να συμφωνεί με τις υπόλοιπες εκκλησίες του νησιού.

Το 1959 φτάνει στο νησί ο αρχαιολόγος Αναστάσιος Ορλάνδος και με κρατικά κονδύλια αναπαλαιώνει τον ναό. Αφαιρεί όλα τα πρόσθετα μέλη που είχαν τοποθετηθεί μετά από τις καταστροφές και τον επαναφέρει στην τελική μορφή που του είχε δώσει ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός. Είναι αυτό ακριβώς το κτίσμα που θαυμάζουν σήμερα οι επισκέπτες. Στο ιερό βήμα βρίσκονται δύο από τα κυριότερα μέλη του ναού το πρώτο ονομάζεται κιβώριο και μιλάμε για το μαρμάρινο επιστέγασμα της Αγίας Τραπέζης. Μιμείται την κιβωτό και μοιάζει στους θολωτούς τάφους των πρώτων χριστιανών, χρονολογείται τον 6ο αιώνα και αποτελείται από έναν θόλο από παριανό μάρμαρο και τέσσερις κίονες από μάρμαρο της Προικοννήσου που έχουν έρθει απ’ την Κωνσταντινούπολη. Ένα ακόμα σημαντικό μέλος του ναού ονομάζεται σύνθρονο και βρίσκεται στο πίσω μέρος στην κόγχη όπως λέμε του ιερού Βήματος αποτελείται από οκτώ κερκίδες. Ένας χώρος που είναι ο ίδιος μουσείο και απόδειξη της παλαιότητας του ναού είναι το Βαπτιστήριον.

Είναι το καλύτερα σωζόμενο παγκοσμίως σταυροειδές βαπτιστήριο που υπάρχει γενικά στον Χριστιανικό κόσμο. Οι επισκέπτες παρατηρούν με ιδιαίτερο θαυμασμό το βαπτιστήριο, ακούν με σεβασμό την βαριά του ιστορία από τον ξεναγό του Ναού ενώ παράλληλα αντιλαμβάνονται ότι το συγκεκριμένο αποτελεί τρανή απόδειξη της παλαιότητας του ναού της Παναγίας της Πάρου.

Για τους Παριανούς η Εκατονταπυλιανή έχει τη δική της θέση στην καρδιά τους, την «κουβαλούν» μέσα στην ψυχή τους, είναι η στοργική μητέρα που τους ευλογεί, τους παρηγορεί και συμπορεύεται μαζί τους… Στην Πάρο ξημερώνει και χαράζει υπό το «άγρυπνο βλέμμα της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής» . Σε κάθε γωνιά της κάποιοι έχουν ψιθυρίσει και μια προσευχή. Κάποιοι την έχουν κοιτάξει με σιωπή και κάποιοι άλλοι έχουν κλάψει γονατιστοί προσκυνώντας τη χάρη της. Στην Παναγία της Πάρου κάθε 15Αυγουστο – και όχι μόνο -γράφεται ιστορία με τα δάκρυα των πιστών.

Οι καμπάνες χτυπούν δυνατά και οι προσευχές των πιστών υψώνονται στον ουρανό. Η Πάρος γεμίζει με ακόμα περισσότερο φως. Με λιτανείες, με δάκρυα, με προσευχές… Οι πιστοί «αφουγκράζονται» τη γαλήνη που τους προσφέρει η Παναγία κοιτώντας ευλαβικά το βλέμμα της. Για τους Παριανούς βέβαια που ζούνε όλο τον χρόνο μαζί της είναι σαν να έχουν ένα φως δίπλα τους, μόνιμο. Είναι το καταφύγιο, η χαρά, ο πόνος, η ιστορία. Ο ναός δεν είναι μόνο τόπος λατρείας. Είναι πολιτισμός ! Όσοι έχουν σταθεί μπροστά στην εικόνα της, ξέρουν… Η Παναγιά της Πάρου θα είναι πάντα εκεί για να δίνει φως, ελπίδα και παρηγοριά. Με τις 99 της πύλες, και μία ακόμα. Κρυφή. Ιερή. Αιώνια…

Παναγία Εκατονταπυλιανή – Ανάμεσα στο ανθρώπινο και στο Θείο
Παραγωγός: Μαρία Γιαχνάκη
Δημοσιογραφική έρευνα -σενάριο: Κατερίνα Μαραγκού
Μοντάζ: Μαριάνθη Ματζίρη
Διεύθυνση φωτογραφίας: Ανδρέας Χαλκιόπουλος
Συμπαραγωγή Ινστιτούτο Αγιος Μάξιμος ο Γραικός – Παραπολιτικά