Μιλώντας στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Αμερικανικής Γερουσίας στις 25 Μαΐου ο Ειδικός Απεσταλμένος της αμερικανική κυβέρνησης για το Ιράν Ρόμπερτ Μάλεϊ δεν φάνηκε ιδιαίτερα αισιόδοξος για το μέλλον των διαπραγματεύσεων για τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν: «Καθώς σας μιλάω, δεν έχουμε μια συμφωνία με το Ιράν και οι προοπτικές για να πετύχουμε μία είναι, στην καλύτερη των περιπτώσεων, ισχνές».

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Ωστόσο, στην ίδια τοποθέτησή του ο Μάλεϊ υπογράμμισε τη σημασία που έχει η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα για το Ιράν και κυρίως το γεγονός ότι ενώ η συμφωνία εξασφάλιζε ότι το Ιράν θα ήταν πάντα σε μια σημαντική χρονική απόσταση από το να πετύχει να έχει αρκετή ικανότητα εμπλουτισμένου ουρανίου για την κατασκευή πυρηνικού όπλου. Χωρίς τη συμφωνία ο σχετικός χρόνος έχει περιοριστεί σε λίγες εβδομάδες και αυτό αντικειμενικά αναβαθμίζει τον σχετικό φόβο για τις ΗΠΑ.

Οι αμερικανικές ταλαντεύσεις

Ο Μάλεϊ παραδέχτηκε ότι υπάρχουν διαφορετικές γνώμες στις ΗΠΑ για τη συμφωνία. Οι αντιρρήσεις μεγάλου μέρους του διπλωματικού και πολιτικού κατεστημένου των ΗΠΑ ήταν και ο λόγος που αποφάσισε ο Ντόναλντ Τραμπ το 2018 μονομερώς την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία.

Και αυτό γιατί απέναντι στο Ιράν οι ΗΠΑ έχουν πάντα μία ταλάντευση. Από τη μία, το Ιράν είναι μια περιφερειακή δύναμη που αμφισβητεί τις ΗΠΑ. Έχει αντέξει σε αλλεπάλληλα κύματα κυρώσεων και έχει καταφέρει να έχει παρουσία και επιρροή και εκτός συνόρων, όπως δείχνει το παράδειγμα της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, οι φιλοϊρανικές σιιτικές πολιτικές δυνάμεις (και πολιτοφυλακές) στο Ιράκ, η στήριξη από ιρανικές και φιλοϊρανικές τάσεις στην κυβέρνηση Άσαντ. Η στήριξη στους αντάρτες Χούθι της Υεμένης. Είναι επίσης μια δύναμη που διατηρεί μια επιθετική τοποθέτηση απέναντι στο Ισραήλ. Όλα αυτά κάνουν το Ιράν μια δύναμη που οι ΗΠΑ θέλουν να αντιμετωπίσουν ως σε τελική ανάλυση εχθρική και να άρα να δοκιμάσουν το ανασχέσουν.

Όμως, την ίδια στιγμή είναι και μια χώρα με ενεργό πυρηνικό πρόγραμμα.  Για τις ΗΠΑ το να αποκτήσει το Ιράν πυρηνικό όπλο θα ήταν μια αλλαγή των όρων του παιχνιδιού. Μια αλλαγή που δεν θέλουν να δουν. Αυτό εξηγεί γιατί παρά τη συνολικότερη σύγκρουσή τους με το Ιράν οι ΗΠΑ είχαν προχωρήσει το 2015 στη συμφωνία, που εξασφάλιζε ότι ανακόπτονταν οι ρυθμοί προόδου του Ιράν προς την απόκτηση πυρηνικού όπλου. Αυτό είχε επικαθοριστεί και με την άνοδο των «μετριοπαθών» στο Ιράν που είχαν θεωρηθεί ότι ήθελαν περισσότερο τη συμφωνία και την άρση των κυρώσεων σε βάρος της χώρας τους.

Η άλλη άποψη, την οποία συμμερίζονται πολλοί Ρεπουμπλικάνοι και ο ίδιος ο Τραμπ ήταν ότι η συμφωνία άφηνε μεγάλο περιθώριο κίνησης στο Ιράν να συνεχίζει την επιθετική πολιτική του.

Η αναποτελεσματικότητα των κυρώσεων

Βεβαίως, όπως παραδέχτηκε και ο ίδιος ο Μάλεϊ, οι κυρώσεις αποδείχτηκαν μάλλον αναποτελεσματικές απέναντι στο Ιράν. Το Ιράν το διάστημα που πέρασε και εν μέσω κυρώσεων συνέχισε τη δράση θα μπορούσε κανείς να πει ότι μάλλον αναβάθμισε τη θέση του, όπως δείχνει ο τρόπος που επηρεάζει τον συσχετισμό στον πόλεμο στην Υεμένη όπου οι Σαουδαραβικές κυρίως δυνάμεις τα έχουν βρει μάλλον σκούρα.

Άλλωστε, υπάρχει πάντα ένας εσφαλμένος υπολογισμός των ΗΠΑ που αντιμετωπίζουν το Ιράν ως ένα «αυταρχικό καθεστώς» στο οποίο οι κυρώσεις δημιουργούν πολύ έντονο κοινωνικό κόστος που με τη σειρά του προλειαίνει το έδαφος για «αλλαγή καθεστώτος».

Αυτό που παραβλέπει αυτή η λογική είναι ότι η Ισλαμική Δημοκρατία διαθέτει ένα βαθμό νομιμοποίησης και στηρίζεται σε ένα αίσθημα πατριωτισμού, την ώρα που η ύπαρξη εκλογικών διαδικασιών, πολιτικών παρατάξεων και εναλλαγών ανάμεσα σε «μετριοπαθείς» και «συντηρητικούς» επιτρέπει να μην φτάνουν οι εσωτερικές αντιθέσεις σε ένα εκρηκτικό σημείο.

Γιατί το Ιράν θέλει τη συμφωνία

Παρότι το Ιράν άντεξε όλη αυτή την περίοδο αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ενδιαφέρεται για αυτήν. Οι «συντηρητικοί» που έχουν σήμερα τη διακυβέρνηση, μετά την εκλογή Ραϊσί, σε μεγάλο βαθμό ενισχύθηκαν από την κοινωνική δυσαρέσκεια σε βάρος της προηγούμενης κυβέρνησης «μετριοπαθούς» Χασάν Ρουχανί.

Σήμερα, όμως, το Ιράν αντιμετωπίζει ένα σημαντικό κύμα κοινωνικής διαμαρτυρίας που αιτία έχει την έκρηξη του κόστους ζωής. Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα, τα οικονομικά οφέλη από την επανεκκίνηση της συμφωνίας έχουν ιδιαίτερη σημασία.

Ούτως ή άλλως το Ιράν αντιμετωπίζει προβλήματα από τις κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένου και ενός brain drain που στερεί τη χώρα από πολύτιμο εξειδικευμένο επιστημονικό δυναμικό.

Εντός των κυρώσεων, η βασική διέξοδος του Ιράν ήταν η πώληση πετρελαίου στην Κίνα. Όμως, τον Απρίλιο οι εξαγωγές πετρελαίου στη Κίνα υποχώρησαν σε σχέση με τα προηγούμενα επίπεδά τους. Από ένα επίπεδο πάνω από 800.000 βαρέλια την ημέρα, υποχώρησαν τον Απρίλιο στα 650.000 βαρέλια την ημέρα. Η αιτία ήταν τόσο τα προβλήματα στα λιμάνια από τα λοκντάουν σε κινεζικές περιοχές, όσο και η προσφορά φθηνότερου ρωσικού πετρελαίου.

Εάν χαλάρωναν οι κυρώσεις, το Ιράν θα μπορούσε πολύ γρήγορα από το ένα εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα που είναι οι εξαγωγές του τώρα να πάει στα δύο εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, που ήταν το επίπεδο εξαγωγών του παλαιότερα. Και με την τιμή του πετρελαίου στα σημερινά επίπεδα, αυτό θα σήμαινε σημαντικά έσοδα και άρα περιθώρια για φιλολαϊκή πολιτική.

Ούτως ή άλλως, η επιστροφή του Ιράν πλήρως στις παγκόσμιες αγοράς ενέργειας έχει μια ευρύτερη σημασία εάν αναλογιστούμε μερικά δεδομένα: το Ιράν έχει τα δεύτερα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου μετά τη Ρωσία και τα τέταρτα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου μετά τη Βενεζουέλα, τη Σαουδική Αραβία και τον Καναδά.

Όλα αυτά σημαίνει ότι η ιρανική ηγεσία έχει αρκετούς λόγους να θέλει να υπάρξει τελικά μια συμφωνία, αλλά και να γνωρίζει ότι και άλλες χώρες, ιδίως όσες θέλουν να αυξηθεί η προσφορά πετρελαίου και φυσικού αερίου, επίσης θα έβλεπαν με καλό μάτι μια συμφωνία.

Η εμπλοκή γύρω από τους «Φρουρούς της Επανάστασης»

Ένα από τα σημεία όπου υπάρχει «εμπλοκή» στις διαπραγματεύσεις αφορά το ζήτημα των «Φρουρών της Επανάστασης». Η κυβέρνηση Τραμπ κατέταξε επισήμως τους «Φρουρούς της Επανάστασης» στον κατάλογο των τρομοκρατικών οργανώσεων. Η ενέργεια αυτή δεν είχε μόνο συμβολισμό, ιδίως εάν αναλογιστούμε ότι μιλάμε ουσιαστικά όχι απλώς για ένα τμήμα των ενόπλων δυνάμεων του Ιράν, αλλά και για ένα τμήμα του ιρανικού κράτους με ένα μεγάλο φάσμα δραστηριοτήτων και εκτός συνόρων, αφού κατά βάση οι «Φρουροί της Επανάστασης» διαχειρίζονται τις σχέσεις με τις χώρες και τα κινήματα του «άξονα της αντίστασης».

Την ενέργεια αυτή είχε χαιρετήσει το Ισραήλ, που άλλωστε έχει στοχοποιήσει τους «Φρουρούς της Επανάστασης (από τις επιθέσεις στη Συρία μέχρι την πρόσφατη δολοφονία αξιωματικού τους στην Τεχεράνη έστω και χωρίς επίσημη ανάληψη ευθύνης) και επιμένει να μην αναιρεθεί.

Το Ιράν έχει θέσει ως όρο στις διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα να αρθεί αυτός ο χαρακτηρισμός, για τον προφανή λόγο ότι δημιουργεί σοβαρά εμπόδια στο πώς η Ισλαμική Δημοκρατία ασκεί πολιτική.

Όμως, για την κυβέρνηση Μπάιντεν είναι δύσκολο να κάνει κάτι τέτοιο όχι μόνο γιατί το Ισραήλ πιέζει να διατηρηθεί σε ισχύ ο χαρακτηρισμός αλλά και γιατί θα ήταν ευάλωτη εν μέσω εκλογών σε κριτικές ότι χαλαρώνει την «αντιτρομοκρατική» πολιτική.

Φως στο βάθος του τούνελ;

Μια αχτίδα ελπίδας φάνηκε να έρχεται από όσα δήλωσε πρόσφατα ο Ενρίκε Μόρα που είναι ο βασικός διαπραγματευτής της ΕΕ που είχε επισκεφτεί την Τεχεράνη στις 10-13 Μαΐου για διαβουλεύσεις με την ιρανική κυβέρνηση. Σύμφωνα, με όσα έγιναν γνωστά οι Ιρανοί παρουσίασαν ένα νέο πακέτο προτάσεων στις οποίες το ζήτημα των «Φρουρών της Επανάστασης» δεν ήταν το κεντρικό.

Εκτός από τον Μόρα την Τεχεράνη επισκέφτηκε και ο Εμίρης του Κατάρ, Σεΐχ Ταμίν Μπιν Χαμάντ αλ-Θάνι, ο οποίος επίσης φάνηκε αισιόδοξος ότι μπορεί να υπάρξει μια συμφωνία.  Μάλιστα, θεωρείται ότι αυτή τη στιγμή είναι κατεξοχήν το Κατάρ που έχει αναλάβει δράση για να εξομαλύνει τα πράγματα και να υπάρξει ξανά μια συμφωνία, κάτι που αναγνώρισε και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν.

Από τη μεριά του Ιράν, υποστηρίζει ότι εάν οι ΗΠΑ φερθούν λογικά και πάρουν σαφείς θέσεις μια συμφωνία είναι εφικτή. Αλλά και ο Ζοσέπ Μπορέλ, σε συνομιλία που είχε με τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν υπογράμμισε επίσης τη διάθεση της ΕΕ να βοηθήσει σε αυτή την κατεύθυνση.

Ο πλουσιότερος άνθρωπος της Ουκρανίας, ο δισεκατομμυριούχος Ρινάτ Αχμέτοφ, προτίθεται να καταθέσει αγωγή κατά της Ρωσίας, ζητώντας το ποσό των 17-20 δισεκ. δολαρίων ως αποζημίωση για τις καταστροφές που προκάλεσαν οι βομβαρδισμοί στις μονάδες της χαλυβουργίας του «Αζοφστάλ», στην κατεστραμμένη πόλη της Μαριούπολης.

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Η χαλυβουργία «Αζοφαστάλ» υπέστη σοβαρές ζημιές από τους ρωσικούς βομβαρδισμούς αφού το τεράστιο εργοστάσιο έγινε το τελευταίο οχυρό αντίστασης στη νότια αυτή πόλη-λιμάνι. Η μονάδα χάλυβα και σιδήρου «Ιλίτς», που ανήκει επίσης στον Αχμέτοφ, υπέστη επίσης σοβαρές ζημιές κατά την διάρκεια των ρωσικών βομβαρδισμών στην Μαριούπολη.

«Θα καταθέσουμε οριστικά αγωγή κατά της Ρωσίας και θα ζητήσουμε τις δέουσες αποζημιώσεις για όλες τις ζημίες και τις απώλειες των επιχειρήσεων» δήλωσε ο Ρινάτ Αχμέτοφ, ο οποίος είναι επίσης ιδιοκτήτης της μεγαλύτερης χαλυβουργίας της Ουκρανίας Metinvest, σε συνέντευξή του στον ειδησεογραφικό ιστότοπο mrpl.city.

Ερωτηθείς πόσα χρήματα έχει χάσει η Metinvest από τις καταστροφές που προκλήθηκαν σε «Αζοφστάλ» και «Ιλίτς»,  ο Αχμέτοφ είπε ότι «το κόστος αντικατάστασης … λόγω της ρωσικής επιθετικότητας κυμαίνεται από 17 έως 20 δισεκατομμύρια δολάρια. Το τελικό ποσό θα καθοριστεί στην αγωγή που θα κατατεθεί κατά της Ρωσίας».

Ο δισεκατομμυριούχος Αχμέτοφ είχε ήδη δει την επιχειρηματική του αυτοκρατορία να συντρίβεται πριν από τον πόλεμο λόγω των μαχών στα ανατολικά της Ουκρανίας που γίνονταν επί οκτώ χρόνια, αφού οι φιλορώσοι αυτονομιστές κατέλαβαν τμήματα του εδάφους εκεί.

Από την 24η Φεβρουαρίου, από τότε δηλαδή που έγινε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Metinvest είχε ανακοινώσει ότι δεν θα είναι σε θέση να καλύπτει τα συμβόλαια των προμηθειών της.

Ενώ ο χρηματοοικονομικός και βιομηχανικός όμιλος SCM Group του Αχμέτοφ εξυπηρετεί τις δανειακές του υποχρεώσεις, ο ιδιωτικός του παραγωγός ενέργειας DTEK έχει αναδιαρθρώσει το χαρτοφυλάκιο χρέους του, δήλωσε ο ίδιος.

Ο Αχμέτοφ δήλωσε ότι παραμένει στην Ουκρανία από τότε που άρχισε ο πόλεμος με την Ρωσία, προσθέτοντας «πιστεύουμε στην χώρα μας και πιστεύουμε στη νίκη μας».

Ποιος είναι ο Αχμέτοφ

Ο Ρινάτ Αχμέτοφ είναι 55 ετών και γεννήθηκε στο Ντόνετσκ της Ουκρανίας. Είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος της χώρας και στην προηγούμενη βουλή μάλιστα είχε εκλεγεί και βουλευτής. Η περιουσία του υπολογίζεται σε 4,7 δισεκατομμύρια δολάρια.

Μάλιστα τον Απρίλιο του 2022 βρισκόταν στην 687^η θέση των πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου. Είναι επίσης ο ιδιοκτήτης της ποδοσφαιρικής ομάδας του Ντόνετσκ, της Σαχτάρ.

Ο Αχμέτοφ είναι μουσουλμάνος, ο πατέρας του ήταν ανθρακωρύχος. Ακόμη και σήμερα οι λεπτομέρειες σχετικά με το παρελθόν του Αχμέτοφ, και τον τρόπο με τον οποίο απέκτησε τον πλούτο του – μετά την πτώση του κομμουνισμού στην Ουκρανία – και τις δραστηριότητές του μεταξύ 1985 και 1995, παραμένουν αμφιλεγόμενες.

Κάποια μέσα στην Ουκρανία αλλά και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες έχουν κάνει λόγο για «εγκληματικό παρελθόν του Αχμέτοφ», αλλά τα περισσότερα μέσα στην Ουκρανία που έγραψαν κάτι τέτοιο, μετά το ανακάλεσαν.

Πάντως στη δεκαετία του ΄80 ο Αχμέτοφ ήταν το δεξί χέρι του Ακχάτ Μπραγκίν τον οποίο τότε η αστυνομία της χώρας θεωρούσε ως το «ισχυρό αφεντικό του εγκλήματος» στην Σοβιετική Ουκρανία.

Ο Ακχάτ Μπραγκίν ο οποίος με την πτώση του κομμουνισμού αγόρασε την Σαχτάρ, σκοτώθηκε τον Οκτώβριο του 1995 όταν το αυτοκίνητο του εξερράγη από μια «μυστηριώδη» έκρηξη βόμβας. Αυτόματα η αυτοκρατορία του πέρασε στο δεξί του χέρι δηλαδή στον Αχμέτοφ.

Τον Σεπτέμβριο του 1999, μια επίσημη έκθεση του Υπουργείου Εσωτερικών της Ουκρανίας με τίτλο «Επισκόπηση των πιο επικίνδυνων δομών οργανωμένου εγκλήματος στην Ουκρανία» προσδιόριζε τον Αχμέτοφ ως αρχηγό του συνδικάτου του οργανωμένου εγκλήματος. Η έκθεση συνέδεσε τον όμιλο του με το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, την οικονομική απάτη και τον έλεγχο πολλών μεγάλων και εικονικών εταιρειών.