Politico: Πώς αντιδρά το ΝΑΤΟ στις παραβιάσεις του εναέριου χώρου του – Γιατί δεν κατέρριψε τα ρωσικά αεροσκάφη

Οι επαναλαμβανόμενες παραβιάσεις του εναέριου χώρου του ΝΑΤΟ από τη Ρωσία τις τελευταίες εβδομάδες θέτουν ένα κρίσιμο ερώτημα για τη συμμαχία: Αν πρέπει να ανταποκριθεί καταρρίπτοντας ρωσικά αεροσκάφη.

Την Παρασκευή, τρία ρωσικά MiG-31 παραβίασαν τον εναέριο χώρο της Εσθονίας για 12 λεπτά πριν να αναχαιτιστούν από μαχητικά αεροσκάφη του ΝΑΤΟ, μεταξύ των οποίων και ιταλικά F-35 που συμμετέχουν στην ενισχυμένη αποστολή εναέριας αστυνόμευσης της συμμαχίας στη Βαλτική.

Νωρίτερα αυτό το μήνα, ρωσικά drones εισέβαλαν στο έδαφος της Πολωνίας και τουλάχιστον τρία καταρρίφθηκαν μετά από την αντίδραση των πολωνικών F-16 και των ολλανδικών F-35.

«Η Ρωσία δεν πρέπει να έχει καμία αμφιβολία: το ΝΑΤΟ και οι σύμμαχοί του θα χρησιμοποιήσουν, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, όλα τα απαραίτητα στρατιωτικά και μη στρατιωτικά μέσα για να υπερασπιστούν τον εαυτό τους», δήλωσαν οι πρεσβευτές του ΝΑΤΟ σε ανακοίνωση που εκδόθηκε την Τρίτη.

Η Μόσχα επιμένει ότι δεν έχει κάνει τίποτα κακό.

Αρκετές χώρες του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας και της Σουηδίας, προειδοποιούν τώρα ότι είναι έτοιμες να καταρρίψουν ρωσικά αεροσκάφη που εισέρχονται στον εναέριο χώρο τους.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο του think tank Nordic West Office με έδρα το Ελσίνκι, υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ της Μόσχας και του ΝΑΤΟ.

«Η Ρωσία έχει δηλώσει ότι θεωρεί ότι βρίσκεται σε στρατιωτική σύγκρουση με εμάς και τη Δύση. Εμείς δεν το βλέπουμε έτσι και, για αυτόν τον λόγο, οι κανόνες εμπλοκής μας είναι διαφορετικοί», είπε.

Οι κανόνες εμπλοκής του ΝΑΤΟ

Οι κανόνες εμπλοκής της συμμαχίας είναι απόρρητοι.

Καθορίζουν «τις παραμέτρους για το τι μπορεί να κάνει ο στρατός σε κάθε δεδομένη κατάσταση, πράγμα που σημαίνει ότι διαφέρουν πολύ ανάλογα με την αποστολή ή την επιχείρηση», εξήγησε η Οάνα Λουνγκέσκου, πρώην εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ.

Οι κανόνες εμπλοκής πρέπει να είναι σύμφωνοι με τις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές της συμμαχίας, πρόσθεσε. «Για το ΝΑΤΟ, η κύρια πολιτική κατευθυντήρια γραμμή είναι ότι πρόκειται για μια αμυντική συμμαχία, στόχος της οποίας είναι να αποτρέπει την επιθετικότητα και να προλαμβάνει τυχόν συγκρούσεις, και σε περίπτωση αποτυχίας, να αμύνεται και να τις νικά».

Τι ισχύει για εθνικές ένοπλες δυνάμεις

Οι κανόνες εμπλοκής του ΝΑΤΟ δεν εμποδίζουν τις εθνικές ένοπλες δυνάμεις να λαμβάνουν τις δικές τους αποφάσεις στο έδαφός τους όταν βρίσκονται υπό εθνική διοίκηση.

Την Τρίτη, η Λιθουανία υιοθέτησε νέους κανόνες που επιτρέπουν στο στρατό της να αντιδρά «νωρίτερα και ταχύτερα» σε παραβιάσεις του εναέριου χώρου.

Η Ρουμανία, της οποίας ο εναέριος χώρος παραβιάστηκε πολλές φορές από ρωσικά drones τους τελευταίους μήνες, συγκαλεί την Πέμπτη το Ανώτατο Συμβούλιο Άμυνας για να καθορίσει τους κανόνες εμπλοκής σε περίπτωση περαιτέρω εισβολών από drones ή επανδρωμένα αεροσκάφη.

Ωστόσο, μπορεί να υπάρχουν κίνδυνοι εάν η μονομερής δράση μιας χώρας οδηγήσει σε κλιμάκωση, όπως υπαινίχθηκε ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ τη Δευτέρα.

«Είμαστε έτοιμοι για οποιαδήποτε απόφαση που αποσκοπεί στην καταστροφή αντικειμένων που μπορεί να μας απειλήσουν, όπως τα ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη», δήλωσε κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, προσθέτοντας ότι πρέπει επίσης να επιτευχθεί κάποια μορφή συναίνεσης μεταξύ των συμμάχων του ΝΑΤΟ.

Ο λόγος που το ΝΑΤΟ δεν κατέρριψε τα ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι — τόσο πολιτικοί όσο και στρατιωτικοί — για τους οποίους τα πολεμικά αεροσκάφη του ΝΑΤΟ δεν κατέρριψαν τα ρωσικά MiG-31 την περασμένη εβδομάδα.

«Οι αποφάσεις σχετικά με το αν θα καταρριφθούν αεροσκάφη… βασίζονται πάντα στις διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με την απειλή που αποτελούν τα αεροσκάφη», δήλωσε την Τρίτη ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε, υποστηρίζοντας ότι δεν εντοπίστηκε «άμεση απειλή» στην Εσθονία.

Επανέλαβε τα λόγια του Πρωθυπουργού της Εσθονίας Κρίστεν Μιχάλ, ο οποίος δήλωσε ότι «υπάρχουν σίγουρα διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν τη χρήση βίας», υπονοώντας ότι το περιστατικό της Παρασκευής δεν απαιτούσε τη χρήση βίας, παρά τον προφανώς σκόπιμο χαρακτήρα του.

Η αντίδραση του ΝΑΤΟ ήταν σύμφωνη με τη διαδικασία, δήλωσε ο πρώην αρχηγός της πολεμικής αεροπορίας της Εσθονίας στα τοπικά μέσα ενημέρωσης, προσθέτοντας ότι η βία δεν χρησιμοποιείται αμέσως σε καιρό ειρήνης, υπό την προϋπόθεση ότι οι εισβολές θα μπορούσαν να είναι λάθος.

Σύμφωνα με Ουκρανό στρατιωτικό αναλυτή και ερευνητή στο Εθνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών της Ουκρανίας, τόσο ο κίνδυνος κλιμάκωσης όσο και η αβεβαιότητα σχετικά με τη στάση του Ντόναλντ Τραμπ έπαιξαν ρόλο στην αντίδραση του ΝΑΤΟ.

«Υπό όρους, κανείς δεν θα ξεκινήσει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο εξαιτίας αυτού», είπε. Οι ευρωπαϊκές χώρες «πιστεύουν ότι το ΝΑΤΟ περιορίζεται από το γεγονός ότι δεν υπάρχει βεβαιότητα σχετικά με την αντίδραση και τη θέση των ΗΠΑ υπό την κυβέρνηση Τραμπ».

Επιδιώκουν να αλλάξουν τους κανόνες εμπλοκής οι χώρες του ΝΑΤΟ;

Δεν είναι σαφές εάν οι ισχύοντες κανόνες εμπλοκής επιτρέπουν στα μαχητικά αεροσκάφη του ΝΑΤΟ να καταρρίπτουν ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη — και, εάν ναι, υπό ποιες συνθήκες.

Εντός της συμμαχίας, η γενική αίσθηση είναι ότι οι αμυντικές δυνατότητες του ΝΑΤΟ είναι επαρκείς για το έργο αυτό.

«Θα υπάρξουν πολλές συζητήσεις» μετά την Εσθονία, δήλωσε ένας διπλωμάτης του ΝΑΤΟ, ο οποίος ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος για να μιλήσει ειλικρινά, «αλλά δεν υπήρχε η αίσθηση ότι είχαμε μείνει πίσω».

Υπάρχει μια συνεχιζόμενη συζήτηση σχετικά με το αν πρέπει να γίνουν πιο αυστηροί οι κανόνες για τις αποστολές αεροπορικής αστυνόμευσης του ΝΑΤΟ. «Οι συζητήσεις θα συνεχιστούν στο ΝΑΤΟ σχετικά με τα κατάλληλα μέτρα και τις απαντήσεις. Είναι σημαντικό η Ρωσία να αλλάξει συμπεριφορά», δήλωσε ένας ανώτερος διπλωμάτης του ΝΑΤΟ.

Μιλώντας στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ την Τρίτη, ο πρόεδρος των ΗΠΑ ρωτήθηκε αν πιστεύει ότι οι χώρες του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να καταρρίψουν ρωσικά αεροσκάφη που εισέρχονται στον εναέριο χώρο τους. «Ναι, το πιστεύω», απάντησε.

«Ελήφθη», απάντησε ο Πολωνός υπουργός Εξωτερικών Ράντοσλαβ Σικόρσκι.

Πώς θα μπορούσε το ΝΑΤΟ να αλλάξει τους κανόνες εμπλοκής;

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η αλλαγή των κανόνων εμπλοκής θα έπρεπε να περάσει από το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (NAC). όπου οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ θα λάβουν συναινετικά μια απόφαση, βασισμένη σε στρατιωτικές συμβουλές και διαβουλεύσεις με τον ανώτατο διοικητή των Συμμαχικών Δυνάμεων στην Ευρώπη (SACEUR), που είναι τώρα ο Αμερικανός πτέραρχος Αλέξους Γκρίνκεβιτς, διοικητής και των αμερικανικών δυνάμεων στη γηραιά ήπειρο.

Ωστόσο, από την έναρξη του πλήρους πολέμου στην Ουκρανία, ο SACEUR έχει περισσότερη εξουσία να προβαίνει σε προσαρμογές χωρίς να περάσει από το NAC — όπως η αποστολή περισσότερων πλοίων ή αεροσκαφών σε μια συγκεκριμένη περιοχή.

«Τα αμυντικά σχέδια του ΝΑΤΟ τέθηκαν σε εφαρμογή στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Τα σχέδια αυτά… συνεχίζουν να προσαρμόζονται, γεγονός που δίνει στον SACEUR σημαντική εξουσία όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί τα μέσα και τις δυνάμεις του», δήλωσε πρώην εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ.

Η τελευταία φορά που μια χώρα του ΝΑΤΟ κατέρριψε ένα ρωσικό αεροσκάφος

Το 2015, η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό Sukhoi-24M κοντά στα τουρκοσυριακά σύνορα μετά από παραβίαση του εναερίου χώρου διάρκειας 17 δευτερολέπτων και μετά από αρκετές προειδοποιήσεις.

Ωστόσο, το σημαντικό είναι ότι αυτό δεν ήταν μέρος μιας αποστολής του ΝΑΤΟ — σε αντίθεση με το περιστατικό της Παρασκευής — αλλά μάλλον υπό την εθνική αρχή. «Είχαν τη δική τους πολεμική αεροπορία και έλαβαν την απόφαση σε εθνικό επίπεδο και ενημέρωσαν τους συμμάχους (με λεπτομέρειες) μόνο μετά. Αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματικό», ανέφερε ο ανώτερος διπλωμάτης του ΝΑΤΟ που προαναφέρθηκε.

Η Άγκυρα ενεργοποίησε το άρθρο 4 του ΝΑΤΟ και έπαιξε το ηχητικό μήνυμα προειδοποίησης στο NAC, το οποίο στη συνέχεια εξέδωσε δήλωση. Μετά από αυτό, η στρατιωτική συμμαχία βοήθησε την Τουρκία να παρακολουθεί τον εναέριο χώρο της με περισσότερα αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης AWACS.

Πηγή: Politico