«Ταπεινότητα και τόλμη του μεταφραστή» – Ομιλία της Ιταλίδας Νεοελληνίστριας Paola Maria Minucci στην Ακαδημία Αθηνών

Σήμερα, Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2024 και ώρα 19.00 θα μεταδοθεί ζωντανά (https://diavlos.grnet.gr/room/8570?eventid=17301) η συνεδρία υποδοχής της κ. Paola Maria Minucci, Καθηγήτριας Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ρώμης La Sapienza, ως αντεπιστέλλοντος μέλους της Ακαδημίας Αθηνών. Κατά την τελετή υποδοχής, ο Ακαδημαϊκός, κ. Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, θα παρουσιάσει την Καθηγήτρια, κ. Paola Maria Minucci, η οποία ακολούθως θα εκφωνήσει ομιλία με θέμα: «Ταπεινότητα και τόλμη του μεταφραστή».

Στην ομιλία της, η Paola Maria Minucci αναλύει τα διάφορα στάδια της μεταφραστικής διαδικασίας: ανάγνωση και διάλογος πρώτα, αποκρυπτογράφηση, ερμηνεία και αποδόμηση αργότερα, και τέλος αναδημιουργία, δημιουργία κάτι καινούργιου που συχνά αγγίζει τα όρια της τόλμης, πάντα όμως με σεβασμό στο νόημα, στην αίσθηση, στον ήχο και στις δονήσεις των λέξεων του συγγραφέα. Ένας στοχασμός πάνω στις βαθιές έννοιες της μετάφρασης που είναι γέφυρα και συνομιλία με άλλους κόσμους και πραγματικότητες, καθώς και μια επιθυμία προσέγγισης προς αυτό που διαφέρει από εμάς: ένα υπαρξιακό και ανθρώπινο, εκτός από γλωσσικό και πολιτισμικό, ταξίδι. 

Μετάφραση είναι η πορεία μιας αργής και συνεχούς ανάγνωσης, μιας αγωνιώδους νέας γραφής και ταυτόχρονα είναι η ταπεινή και συνάμα τολμηρή αναζήτηση μιας αδύνατης τελειότητας, με την οδυνηρή επίγνωση της αναπόφευκτης παροδικότητας του τελικού αποτελέσματος.

Η Paola Maria Minucci γεννήθηκε το 1948 στο Grosseto της Τοσκάνης. Σπούδασε ιταλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας και νεοελληνική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης La Sapienza. Παρακολούθησε μαθήματα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης υπό την εποπτεία των καθηγητών Γ. Σαββίδη, Π. Μουλλά και Δ. Μαρωνίτη. Από το 1981 διετέλεσε καθηγήτρια Νεοελληνικής γλώσσας και Λογοτεχνίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ρώμης (Sapienza Università di Roma), από όπου αφυπηρέτησε το 2018. Συνέγραψε μονογραφίες, κριτικά άρθρα και δοκίμια για τη νεοελληνική λογοτεχνία, συγκρίνοντας τη νεοελληνική ποίηση του 20ού αιώνα με την ιταλική.

Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη μετάφραση στα ιταλικά νεοελληνικών λογοτεχνικών έργων, κυρίως ποιητικών συλλογών των σημαντικότερων Ελλήνων ποιητών του 20ού αιώνα (όπως Κωνσταντίνου Καβάφη, Οδυσσέα Ελύτη, Κικής Δημουλά, Τίτου Πατρίκιου, Μανόλη Αναγνωστάκη, Μιχάλη Γκανά, Μιχάλη Πιερή, Ιουλίτας Ηλιοπούλου), αλλά και πεζογράφων (όπως Βασίλη Βασιλικού, Θανάση Βαλτινού, Κώστα Ταχτσή), παρουσιάζοντας συχνά για πρώτη φορά το έργο των Ελλήνων λογοτεχνών στο ιταλικό κοινό. Μετέφρασε επίσης διαλόγους των κινηματογραφικών έργων του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, καθώς και στίχους τραγουδιών του Διονύση Σαββόπουλου. Μετέφρασε ακόμη στα ελληνικά έργα του Giuseppe Ungaretti.

Ίδρυσε τη σειρά της Έδρας Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας «Saggi di Greco Moderno- Filologia, 2 Letteratura, Traduzione», εκδόσεις Bulzoni. Στη σειρά αυτή κυκλοφόρησαν έργα του Κάλβου και του Σολωμού, καθώς και του Θ. Βαλτινού, του Μ. Πιερή και του M. Vitti. Mε τη διδασκαλία της, το σημαντικό μεταφραστικό έργο της και την πολυετή συνεχή δραστηριότητά της, ως πολιτισμικού συνδέσμου μεταξύ των δύο χωρών, συνέβαλε και συμβάλλει αποφασιστικά στην προώθηση του νεοελληνικού πολιτισμού στην Ιταλία.

Το έργο της έχει λάβει σημαντική αναγνώριση. Το 2006 τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας με το κρατικό βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα για το βιβλίο της: Οδυσσέας Ελύτης, La materia leggera. Pittura e purezza nell’ arte contemporanea, Donzelli Editore, Roma 2005. Το 2007 τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο του Υπουργείου Πολιτισμού της Ιταλίας για το σύνολο του έργου της.

Το 2013 τιμήθηκε με το παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος της Ελληνικής Δημοκρατίας. Το 2018 αφιερώθηκε προς τιμήν της, διεθνές συνέδριο με θέμα «Η νεοελληνική λογοτεχνία του 20ού αιώνα. Μια ευρωπαϊκή υπόθεση». Τέλος, το 2023, με προεδρικό διάταγμα, τής απονεμήθηκε τιμητικά η ελληνική ιθαγένεια.