Τζον Κάνι: Η τέχνη πρέπει να «λέει την αλήθεια στην εξουσία»

Ο θρύλος της νοτιοαφρικανικής σκηνής, Τζον Κάνι, περπατούσε ανάμεσα στις σειρές των κόκκινων καρεκλών του θεάτρου 450 θέσεων που φέρει το όνομά του, αναζητώντας μια συγκεκριμένη θέση.

«Νομίζω ότι είναι αυτή», αναφώνησε, δείχνοντας την 15E κοντά στις σκάλες που οδηγούν στη σκηνή. «Αυτή ήταν η θέση του Νέλσον Μαντέλα!»

Ο ηθοποιός γέλασε καθώς θυμήθηκε πώς ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της Νότιας Αφρικής διέκοψε κάποτε την έναρξη μιας από τις παραστάσεις του.

«Είπε: “Συγγνώμη, μπορείτε να ξεκινήσετε από την αρχή; Το ακουστικό μου έχει προβλήματα”», είπε ο Κάνι, μιμούμενος τέλεια την χαρακτηριστική προφορά του Μαντέλα.

Στα 82 του χρόνια και μετά από μια καριέρα έξι δεκαετιών ως ηθοποιός και θεατρικός συγγραφέας, ο νοτιοαφρικανός σταρ είχε πολλές ιστορίες να διηγηθεί σε μια πρόσφατη συνέντευξη με το AFP.

Οι ρόλοι του σε ταινίες μεγάλου εμπορικού επιτυχίας όπως το “Black Panther” (2018) και «O Βασιλιάς των Λιονταριών» (Lion King) της Disney (2019) έχουν χαρίσει στον Κάνι διεθνή αναγνώριση.

Έχει τιμηθεί με το Τάγμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και τα βραβεία Obie και Tony, ενώ τον Αύγουστο επιλέχθηκε να ενταχθεί στην περίφημη Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών, το σώμα που ψηφίζει τα Όσκαρ.

Ωστόσο, η αναγνώριση δεν επισκιάζει τις δυσκολίες της πρώιμης καριέρας του, όταν διώχθηκε από το καθεστώς του απαρτχάιντ της λευκής μειονότητας επειδή επέκρινε τις ρατσιστικές πολιτικές του.

Το 1965, η χρονιά που ξεκίνησε στο θέατρο, ήταν «μια εποχή όπου δεν υπήρχε σχεδόν καμία ελπίδα», θυμάται ο Κάνι

«Οποιαδήποτε μορφή αντίστασης θεωρούνταν ότι θα καταστέλλεται από την κυβέρνηση του απαρτχάιντ. Αν δεν ήσουν νεκρός, βρισκόσουν στη φυλακή του Ρόμπεν Άιλαντ, καταδικασμένος σε ισόβια κάθειρξη… ή έφευγες από τη χώρα και γινόσουν πρόσφυγας».

Ο νεαρός Κάνι ήταν πρόθυμος να ενταχθεί στο κίνημα της αντίστασης και να «επιστρέψω με το AK-47 μου».

Ωστόσο, η φιλία του με μερικούς λευκούς καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων και ο διάσημος θεατρικός συγγραφέας Άθολ Φούγκαρντ, τον οδήγησε να γράψει «θεατρικά έργα διαμαρτυρίας… που διαμαρτύρονται για το status quo, που διατηρούν ζωντανή τη συνείδηση της ελευθερίας και τη φλόγα της».

Θεατρικά έργα της δεκαετίας του 1970, όπως το «Η Σίζβε Μπάνζι είναι νεκρή» (Sizwe Banzi Is Dead) και «Το νησί» (The Island), εξέθεσαν την πραγματικότητα του απαρτχάιντ και παρουσιάστηκαν σε μεικτό φυλετικά κοινό, κάτι που σχεδόν του κόστισε τη ζωή.

«Στέκομαι εδώ με 11 μαχαιριές. Επέζησα από μια απόπειρα δολοφονίας. Πέρασα μέρες σε απομόνωση», είπε ο Κάνι, ο οποίος έχασε το ένα του μάτι από ξυλοδαρμούς της αστυνομίας και τώρα χρησιμοποιεί προσθετικό.

Πάνω από 30 χρόνια μετά την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας, ορισμένοι νέοι της Νότιας Αφρικής «δεν καταλαβαίνουν το κόστος», είπε.

Αναφέρθηκε στην προσπάθειά του να διδάξει στην εγγονή του τη ζωή υπό το απαρτχάιντ, λέγοντάς της ότι ως μαύρος άνδρας του είχε απαγορευτεί η είσοδος σε ένα εστιατόριο μόνο για λευκούς, το οποίο εξακολουθεί να λειτουργεί στο κέντρο του Γιοχάνεσμπουργκ.

Η 11χρονη δεν κατάλαβε το νόημα. «Είπε: “Γιατί θα ήθελες να φας εδώ; Το φαγητό είναι άσχημο”».

«Έχω περάσει τόσα πολλά», είπε ο Κάνι. «Και πιστεύω ότι κάθε στιγμή, κάθε ουλή στο σώμα μου, κάθε ανάμνηση που με στοιχειώνει, άξιζε τον κόπο. Γιατί τώρα… είμαστε πολίτες της παγκόσμιας ανθρωπότητας».

Φοβάται, ωστόσο, την επιστροφή της καταπίεσης. «Υπάρχει μια τάση… έλλειψης ηγεσίας στον κόσμο, λαϊκισμού, ανόδου του συντηρητισμού, δικτατοριών», είπε.

Το τελευταίο του έργο «Κουνένε και ο Βασιλιάς» (Kunene and the King, 2019) εξερευνά τις φυλετικές εντάσεις στη Νότια Αφρική μετά το απαρτχάιντ και πρόσφατα έκανε την πρεμιέρα του στις ΗΠΑ στο The Shakespeare Theatre της Ουάσιγκτον.

«Όταν έρχεται το φορτηγό της ICE (Υπηρεσία Μετανάστευσης και Τελωνείων) με τους στρατιώτες που αναζητούν άτομα χωρίς χαρτιά, αυτό ήταν το απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής», είπε, αναφερόμενος στην καταστολή της μετανάστευσης από την αμερικανική κυβέρνηση.

«Αυτό έζησα όλη μου τη ζωή. Με συνέλαβαν 12 μέτρα από την πύλη του πατέρα μου επειδή είχα ξεχάσει το διαβατήριό μου».

Στο πλαίσιο της παγκόσμιας αβεβαιότητας, η τέχνη «θα λέει πάντα την αλήθεια στην εξουσία», είπε ο ηθοποιός.

«Η τέχνη θα αντανακλά πάντα την κοινωνία σαν καθρέφτης. Όταν τα πράγματα είναι καλά, γιορτάζουμε με τραγούδια. Όταν τα πράγματα είναι άσχημα, γιορτάζουμε με ποίηση, με οργή και διαδηλώνουμε».

Η εισαγωγή του στην Ακαδημία των Όσκαρ θα είναι μια άλλη ευκαιρία να ανυψώσει τις αφρικανικές φωνές, είπε.

«Ελπίζουμε ότι με την παρουσία μας εκεί, θα τους εντυπωσιάσουμε ώστε να στρέψουν περισσότερο το βλέμμα τους προς την Αφρική. Η Αφρική χρειάζεται εκκόλαψη. Η Αφρική χρειάζεται βοήθεια στην ανάπτυξη», είπε ο Κάνι.

«Αλλά το πιο σημαντικό, η Αφρική χρειάζεται προϋπολογισμό».

Θα ήθελε μια μέρα να μπορεί να διηγηθεί στα δισέγγονα του την ιστορία της καταστροφής ενός τέρατος που κάποτε τρομοκρατούσε τον κόσμο.

«Αυτό το τέρας ονομαζόταν Αδικία. Αλλά οι άνθρωποι του κόσμου ένωσαν τις δυνάμεις τους… και το νίκησαν».

Πηγή: AFP