Μήπως η Ουκρανία έσωσε το εμπορικό έλλειμμα της ΕΕ;

Το εμπορικό ισοζύγιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τον υπόλοιπο κόσμο ανέκαμψε σημαντικά το 2023, επιστρέφοντας σε θετικά εδάφη, μετά από δύο χρόνια που χαρακτηρίστηκαν από μια άνευ προηγουμένου επιδείνωση που οδήγησε στο έλλειμμα ρεκόρ των 436,1 δισ. ευρώ (2,7% του ΑΕΠ της ΕΕ) το 2022. Έτσι, κατά την BNP Paribas, η πλεονασματική θέση της ΕΕ που επικρατούσε πριν από την ενεργειακή κρίση, αποκαθίσταται σταδιακά.

Σύμφωνα με την ανάλυση της γαλλικής τράπεζας, αυτή η βελτίωση αντανακλά κυρίως τις συνδυασμένες επιπτώσεις των χαμηλότερων τιμών της ενέργειας (βελτιωμένοι όροι εμπορίου) και της μεγαλύτερης μείωσης του όγκου των εισαγωγών σε σύγκριση με τις εξαγωγές.

Σύμφωνα με τους εθνικούς λογαριασμούς, ο όγκος των εξαγωγών αγαθών της ΕΕ μειώθηκε κατά 1,7% το 2023 (ετήσιος μέσος όρος), έναντι μείωσης των εισαγωγών κατά 3,6%. Εκτός από το 2020 (lockdown), πρέπει να ανατρέξουμε στην παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 για να βρούμε τα ίχνη μιας τέτοιας πτώσης των εισαγωγών σε διάστημα ενός έτους, αναφέρει η BNP Paribas.

Συνεπώς, η τρέχουσα βελτίωση του ευρωπαϊκού εμπορικού ισοζυγίου αντανακλά εν μέρει την ευθραυστότητα της εγχώριας ζήτησης στη Γηραιά Ήπειρο, η οποία επηρέασε την ανάπτυξη στην περιοχή το 2023 (+0,4% μόνο). Ωστόσο, πιο θετική δυναμική επηρέασε αυτό το αποτέλεσμα. Οι προσπάθειες ενεργειακής απόδοσης, οι οποίες οδήγησαν σε μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας κατά 2,7% το 2023 σε σύγκριση με το 2022, συνέβαλαν επίσης στην πτώση των εισαγωγών.

Λιγότερη ενέργεια, λιγότερο έλλειμμα

Η μετατόπιση από εμπορικό έλλειμμα το 2022 σε πλεόνασμα το 2023 τροφοδοτήθηκε κυρίως από την απορρόφηση του ελλείμματος σε φυσικό αέριο, το οποίο μειώθηκε σχεδόν κατά 142 δισ. ευρώ το 2023. Αυτή η βελτίωση, αν και σημαντική, διαγράφει μόνο μέρος της επιδείνωσης που υπέστη σε αυτό το κονδύλι το 2022 (+204 δισ. ευρώ πρόσθετου ελλείμματος).

Το φυσικό αέριο εξακολουθεί να είναι το δεύτερο μεγαλύτερο έλλειμμα της ΕΕ με τον υπόλοιπο κόσμο, μετά το αργό πετρέλαιο, του οποίου το έλλειμμα μειώθηκε επίσης σημαντικά πέρυσι (-57,5 δισ. ευρώ). Προσθέτοντας τον άνθρακα σε αυτό, τα τρία κύρια στοιχεία βελτίωσης του εμπορικού ισοζυγίου της ΕΕ το 2023 ήταν τα ενεργειακά στοιχεία.

Διμερές εμπορικό ισοζύγιο ΕΕ

Όσον αφορά τη διμερή ισορροπία, αυτό ενίσχυσε το εμπορικό πλεόνασμα της ΕΕ σε σχέση με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο – δύο χώρες στις οποίες οι Ευρωπαίοι στράφηκαν να εισάγουν φυσικό αέριο ως υποκατάστατο των ρωσικών εισαγωγών – και, γενικότερα, σε μείωση της εμπορικής ανισορροπίας με τις κύριες χώρες εφοδιασμού υδρογονανθράκων της ΕΕ (Νορβηγία, Αλγερία, Σαουδική Αραβία, Αζερμπαϊτζάν, Κατάρ).

Άλλα είδη, τα οποία επηρέασαν σχετικά λίγο σε σύγκριση με την ενέργεια, ανέβασαν επίσης το εμπορικό ισοζύγιο το 2023. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και τα είδη ένδυσης, καθώς και τα μηχανήματα και τον εξοπλισμό «γενικής βιομηχανικής χρήσης». Αντίθετα, τα ιατρικά και φαρμακευτικά προϊόντα και, σε μικρότερο βαθμό, το χαρτί και το ξύλο, επιβάρυναν τα πιο αρνητικά στο ευρωπαϊκό εμπορικό ισοζύγιο πέρυσι.

Η Γερμανία ήταν, όπως ήταν αναμενόμενο, η χώρα που είχε τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στην ανάκαμψη του εμπορικού ισοζυγίου της ΕΕ: από τα 474 δισ. ευρώ βελτίωσης σε επίπεδο ΕΕ το 2023, σχεδόν το ένα τέταρτο (+115 δισ. ευρώ) αποδίδεται στην πρώτη ευρωπαϊκή οικονομία . Ωστόσο, η Ιταλία (+74,5 δισ. ευρώ), η Ολλανδία (+64,5 δισ. ευρώ) και η Γαλλία (+52,1 δισ. ευρώ) βελτίωσαν επίσης σημαντικά τη θέση τους με χώρες εκτός ΕΕ.

Εκτός από την Ολλανδία, η οποία υποφέρει από διαρθρωτικό έλλειμμα λόγω κυρίως μεγάλων εισαγωγών υδρογονανθράκων, η Γαλλία και η Ιταλία καταγράφουν παραδοσιακά πλεονάσματα με χώρες εκτός ΕΕ. Πράγματι, και οι δύο αυτές οικονομίες βασίζονται στην ισχύ των βιομηχανιών φαρμάκων και ειδών πολυτελείας, στις οποίες πρέπει να προστεθούν, στην περίπτωση της Γαλλίας, οι τομείς της αεροναυπηγικής, των οινοπνευματωδών ποτών και των καλλυντικών, και στην περίπτωση της Ιταλίας, η ναυπηγική βιομηχανία.

Ο γεωπολιτικός καταλύτης

Η διαδοχή των γεωπολιτικών γεγονότων που συγκλόνισαν την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια ευνόησε την προσαρμογή του ευρωπαϊκού εμπορικού ισοζυγίου. Η κατάρρευση του εμπορίου με τη Ρωσία μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία και η δραστική, αλλά όχι ολοκληρωτική, μείωση των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων και βιομηχανικών μετάλλων (χαλκός, νικέλιο, αλουμίνιο και άλλα) εξάλειψε μηχανικά μεγάλο μέρος του ελλείμματος της Ε.Ε. με τη χώρα, η οποία στην πραγματικότητα έφτασε σχεδόν τα 148 δισ. ευρώ το 2022. Το έλλειμμα μειώθηκε στα 12 δισ. ευρώ το 2023.

Ταυτόχρονα, ο πόλεμος στην Ουκρανία προκάλεσε σημαντική αύξηση των ευρωπαϊκών εξαγωγών στη χώρα, για να υποστηρίξει το Κίεβο στην πολεμική του προσπάθεια, η οποία αντικατοπτρίστηκε στην αύξηση των εξαγωγών όπλων και πυρομαχικών, μηχανημάτων και εξοπλισμού (τηλεπικοινωνίες, οχήματα για μεταφορά ανθρώπους και αγαθά και αεροσκάφη) και χημικά (φάρμακα, λιπάσματα). Την ίδια στιγμή, οι εισαγωγές φυτικών ελαίων, που αποτελούσαν το μεγαλύτερο διμερές έλλειμμα της ΕΕ με την Ουκρανία, μειώθηκαν απότομα.

Η Κίνα είναι μακράν η χώρα με την οποία η ΕΕ έχει το μεγαλύτερο εμπορικό έλλειμμα (280 δισ. ευρώ το 2023) και μια από τις πιο ευρέως διαδεδομένες (7 από τις 10 ευρείες κατηγορίες SITC είναι ελλειμματικές). Η σημαντική μείωση του διμερούς ελλείμματος το 2023 αντανακλά τη βελτίωση της θέσης της ΕΕ στα βιομηχανικά αγαθά και υλικά.

Ωστόσο, η ανισορροπία στο εμπόριο μεταξύ των δύο μπλοκ παραμένει σήμερα πολύ μεγαλύτερη από ό,τι το 2021, ειδικά σε σύγκριση με την περίοδο πριν από την παγκόσμια πανδημία. Από τότε που η Κίνα εντάχθηκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) το 2001, το διμερές έλλειμμα της ΕΕ με τη χώρα έχει εξαπλασιαστεί.

Οι εξαγωγικές ευκαιρίες παραμένουν σημαντικές

Το εμπορικό πλεόνασμα της ΕΕ διαρθρώθηκε γύρω από δύο βασικούς πυλώνες το 2023: την αυτοκινητοβιομηχανία (από κοινού προμηθευτές οχημάτων και αυτοκινήτων) και τα φαρμακευτικά προϊόντα. Αυτοί οι δύο τομείς αντιπροσώπευαν περισσότερο από το ένα τρίτο του συνολικού ευρωπαϊκού πλεονάσματος το 2023 (ακριβώς 37%).

Η δεσπόζουσα θέση μερικών μεγάλων ευρωπαϊκών πολυεθνικών στη φαρμακοβιομηχανία και η υγειονομική κρίση επέτρεψαν, μεταξύ άλλων, στην ΕΕ να δημιουργήσει ολοένα μεγαλύτερα εμπορικά πλεονάσματα σε αυτό το τμήμα μέχρι το 2022, ακόμη και αν αυτή η τάση έχει σταματήσει το 2023.

Το εμπορικό πλεόνασμα της ΕΕ στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας έχει παραδόξως την τάση να αυξάνεται τα τελευταία χρόνια. Η συνεχής αύξηση των εξαγωγών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο έχει, προς το παρόν, αντισταθμίσει τη ραγδαία επιδείνωση του εμπορικού ισοζυγίου με την Κίνα. Η είσοδος Κινέζων κατασκευαστών στην ευρωπαϊκή αγορά είναι σχετικά βραχύβια, αλλά η ταχύτητα διείσδυσης είναι πράγματι θεαματική: οι εισαγωγές κινεζικών οχημάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση τριπλασιάστηκαν σε τέσσερα χρόνια (+197% μεταξύ 2019 και 2023) όταν το εμπόριο μόνο προς την αντίθετη κατεύθυνση αυξήθηκε κατά 0,4%. Από λίγο κάτω από το 7% κατά μέσο όρο το 2019, το μερίδιο των ευρωπαϊκών εισαγωγών οχημάτων από την Κίνα αυξήθηκε στο 20% το 2023.

Πηγή: ΟΤ