Το Ιράν, ο γηραιός Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ και η αβέβαιη επόμενη ημέρα

Για τον Αγιατολάχ Αλί Χαμενεϊ και το θεοκρατικό καθεστώς της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, του οποίου ηγείται με «σιδηρά πυγμή» εδώ και 35 χρόνια, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ είναι «Σατανάδες».

Για τη Δύση, ο ίδιος αποτελεί μια οιονεί προσωποποίηση του σκότους.

Ως ανώτατος ηγέτης του Ιράν, προωθεί το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.

Ενισχύει το στρατηγικό βάθος της Τεχεράνης στη Μέση Ανατολή, μέσω του «Άξονα της Αντίστασης».

Συσφίγγει τις συμμαχίες με τη Ρωσία και την Κίνα.

Αντιμετωπίζει με ωμή καταστολή τους αμφισβητίες στο εσωτερικό.

Πλέον εμφανίζεται πρόθυμος ακόμη και για μετωπική σύγκρουση -εάν χρειαστεί- με το «σιωνιστικό καθεστώς», τον «αιώνιο εχθρό».

Είναι αυτός που έδωσε το τελικό «πράσινο φως» για την πρωτοφανή επίθεση κατά του Ισραήλ, στις 13 Απριλίου, σε απάντηση της ισοπέδωσης του ιρανικού προξενικού γραφείου στη Δαμασκό, η οποία αποδίδεται ευρέως στο Ισραήλ.

Πειθαναγκαστικά ή μη, ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ «ευλόγησε» το τέλος της μακροχρόνιας «στρατηγικής υπομονής» του Ιράν, περνώντας «κόκκινες γραμμές» με την πρώτη στα χρονικά απευθείας επίθεση κατά του Ισραήλ, που σηματοδοτεί μια νέα «εξίσωση» τρόμου με τον πυρηνικό αντίπαλό του.

Τη θέση του απηχούν οι Φρουροί της Ισλαμικής Επανάστασης, στην τελευταία προειδοποίησή τους για αλλαγή του πυρηνικού δόγματος της Τεχεράνης.

Η φρικαλέα επίθεση της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ, στις 7 Οκτωβρίου -που αποτέλεσε θρυαλλίδα για τα ασύμμετρα στρατιωτικά αντίποινα της κυβέρνησης Νετανιάχου στην μαρτυρική Λωρίδα της Γάζας- ερμηνεύτηκε εξ αρχής ως γεωπολιτική ιρανική «σφήνα».

Στο φόντο ήταν η πορεία της ιστορικής προσέγγισης του Τελ Αβίβ και του σουνιτικού βασιλείου της Σαουδικής Αραβίας, υπό τις «ευλογίες» των ΗΠΑ, λίγους μήνες μετά την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Τεχεράνης και Ριάντ, με μεσολάβηση της Κίνας.

Τα δε επισήμως «ορφανά» και επιχειρησιακά περιορισμένα αντίποινα του Ισραήλ έναντι του Ιράν, τα ξημερώματα της 19ης Απριλίου, ανήμερα των 85ων γενεθλίων του Χαμενεΐ, θεωρήθηκαν σημειολογικά ένα «φαρμακερό δώρο» από το Τελ Αβίβ.

«Ο Θεός με φύλαξε για τα δύσκολα»

Γεννημένος στις 19 Απριλίου 1939 στην ιερή για τους σιίτες πόλη Μασχάντ, επί ηγεμονίας του σάχη Ρεζά Παχλαβί, ο Αλί Χαμενεΐ προέρχεται από οικογένεια κληρικών.

Ζηλωτής σιίτης, εκπαιδεύτηκε σε θρησκευτικά σεμινάρια στην γενέτειρά του και στη Νατζάφ, στο Ιράκ, προτού επιτρέψει στην πατρίδα του και βρει τον μέντορά του στο πρόσωπο του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, μετέπειτα πρώτου ηγέτη της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν.

Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1960 και του 1970 -όταν ο Χομεϊνί ήταν ακόμη στην εξορία- ο Χαμενεΐ συμμετείχε ενεργά σε δράσεις κατά του δυτικόφιλου Σάχη.

Συνελήφθη και βασανίστηκε πολλές φορές από τη μυστική αστυνομία.

Η επανάσταση του 1978 οδήγησε τελικά ένα χρόνο αργότερα στην πτώση της μοναρχίας.

Με την εγκαθίδρυση ισλαμικής δημοκρατίας στο Ιράν, με ιδρυτή τον Αγιατολάχ Χομεϊνί, άρχισε και η άνοδος του Χαμενεΐ στην εξουσία.

Έγινε μετεωρική έπειτα από μια σειρά πολιτικών δολοφονιών.

Μια βομβιστική επίθεση λίγο έλειψε να σκοτώσει και τον ίδιο τον Ιούνιο του 1981, λίγους μήνες πριν εκλεγεί στην προεδρία του Ιράν.

Η έκτοτε παράλυση του δεξιού χεριού του είναι για τον ίδιο μια μόνιμη υπενθύμιση του κινδύνου.

«Τότε ένιωθα ότι ο Θεός με είχε φυλάξει για δύσκολα καθήκοντα», έχει πει.

Αυτά ήρθαν το 1989, στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου και με το θάνατο του Ρουχολάχ Χομεϊνί.

Αν και δεν ήταν ανώτερος κληρικός, ούτε ο προοριζόμενος διάδοχος, ο Χαμενεΐ διορίστηκε από τη Συνέλευση των Εμπειρογνωμόνων ανώτατος ηγέτης -ο δεύτερος στην ιστορία- της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν.

Υπό την εξουσία του, που έγινε απόλυτη μέσω άμεσης συνταγματικής μεταρρύθμισης, το θεοκρατικό καθεστώς γιγαντώθηκε.

Η καταστολή αντιφρονούντων έγινε απηνής.

Οι Φρουροί της Επανάστασης, στενά συνυφασμένοι με την ηγεσία Χαμενεΐ, εξελίχθηκαν σε «κράτος εν κράτει».

Με εξαίρεση τα διαστήματα που ο σκληροπυρηνικός Αγιατολάχ  «πειραματίστηκε» με μεταρρυθμιστές και μετριοπαθείς προέδρους, το Ιράν ακολούθησε τροχιά μετωπικής σύγκρουσης με τη Δύση.

Η ρευστή επόμενη ημέρα

Η κατάρρευση της πολυεθνούς συμφωνίας για τα πυρηνικά του Ιράν και η επαναφορά των αμερικανικών κυρώσεων επί προεδρίας Τραμπ, το 2018, αποτέλεσε κρίσιμη καμπή.

Οι προσπάθειες αναβίωσής της επί προεδρίας Μπάιντεν δεν έχουν καρποφορήσει, εντείνοντας τους φόβους για τις πραγματικές σημερινές δυνατότητες του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος.

Στο υφιστάμενο πολεμικό σκηνικό, παραμένει άγνωστο εάν θα δράσουν αποτρεπτικά οι νέες δυτικές κυρώσεις.

Η δεινή κατάσταση της ιρανικής οικονομίας και η καταπάτηση των ατομικών ελευθεριών φέρνει εν τω μεταξύ με όλο και μεγαλύτερη ορμή τον ταχέως αυξανόμενο νεαρό πληθυσμό του Ιράν αντιμέτωπο με το καθεστώς.

Στις πρόσφατες κινητοποιήσεις υπέρ του εκδημοκρατισμού, ο Χαμενεΐ βρέθηκε στο «κάδρο».

Το σύνθημα «θάνατος στον δικτάτορα» ήταν ειδικά… αφιερωμένο σε αυτόν. Άλλα ήταν κατά των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης.

Πολλοί μιλούν για αποτυχία του Χαμενεΐ και απονομιμοποίηση στο Ιράν του πολιτικού ισλάμ.

Το καταδεικνύει η όλο και μεγαλύτερη αποχή από τις κάλπες στις τελευταίες εκλογές-παρωδία, σε μια χώρα που οι μετριοπαθείς έχουν πλήρως περιθωριοποιηθεί.

Με τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν πια 85 ετών και με την κατάσταση της υγείας του να περιγράφεται ως κακή, όλο και περισσότεροι στρέφουν το βλέμμα τους στην επόμενη ημέρα.

Άλλοι με τρόμο και άλλοι με ελπίδα.

Διάδοχος δεν έχει οριστεί και από τους πιθανούς κανείς δεν είναι χαρισματικός για να ενώσει μια χώρα διχασμένη.

Ως συνεχιστή του έργου του ο Αλί Χαμενεΐ προωθεί τον 54χρονο γιό του, Μοτζαμπά, σε μια δυναστική διαδοχή. Έτερο όνομα που έχει ακουστεί είναι αυτό του σκληροπυρηνικού προέδρου-κληρικού Εμπραχίμ Ραΐσι.

Σε κάθε περίπτωση, οι φόβοι εντείνονται ότι τα νήματα της εξουσίας θα κινούν οι πανίσχυροι πια Φρουροί της Ισλαμικής Επανάστασης, που έχουν ως κύρια αποστολή την προστασία του θεοκρατικού καθεστώτος.

Όμως μοιραία, αναφέρουν σε πρόσφατη έκθεση οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών, η διαδοχή του Χαμενεΐ «θα μπορούσε να θέσει υπό αμφισβήτηση ένα σύστημα που χαρακτηρίζεται από φραξιονισμό των ελίτ».