Το πιο δυνατό ηχητικό κύμα στην ιστορία: από την Κρακατάου μέχρι την έκρηξη του Τόγκα

Οι συναυλίες, τα πυροτεχνήματα και οι θορυβώδεις εξέδρες στα γήπεδα μπορούν να φτάσουν σε επικίνδυνα επίπεδα έντασης — αρκετά δυνατά ώστε να προκαλέσουν μόνιμη βλάβη στην ακοή. Αλλά ποιος ήταν ο πιο δυνατός ήχος που έχει καταγραφεί ποτέ στη Γη;

Η απάντηση εξαρτάται από το πώς ορίζουμε τον «ήχο» και αν βασιζόμαστε σε ιστορικές αναφορές ή μόνο σε σύγχρονες επιστημονικές μετρήσεις.

Η έκρηξη του ηφαιστείου Κρακατάου το 1883 στην Ινδονησία θεωρείται συχνά η πιο δυνατή ηχητική εκδήλωση στην ιστορία. Ο ήχος έγινε αντιληπτός σε απόσταση άνω των 3.000 χιλιομέτρων, ενώ τα βαρόμετρα σε όλο τον κόσμο κατέγραψαν το κύμα πίεσης. Στα 160 χιλιόμετρα από την έκρηξη, η ένταση υπολογίζεται στα 170 ντεσιμπέλ — αρκετά για μόνιμη βλάβη στην ακοή. Σε απόσταση μόλις 64 χιλιομέτρων, ο ήχος ήταν τόσο ισχυρός που έσπαγε τύμπανα, όπως ανέφεραν ναυτικοί.

Για σύγκριση, οι άνθρωποι αντέχουν ήχους μέχρι περίπου 140 ντεσιμπέλ, πάνω από τους οποίους ο ήχος γίνεται επώδυνος και αφόρητος. Μικρές βλάβες στην ακοή μπορεί να προκύψουν από 85 ντεσιμπέλ για μερικές ώρες, 100 ντεσιμπέλ για 14 λεπτά ή 110 ντεσιμπέλ για δύο λεπτά.

Σύγχρονες εκτιμήσεις υποδεικνύουν ότι η έκρηξη της Κρακατάου έφτασε περίπου τα 310 ντεσιμπέλ. Σε τόσο υψηλές εντάσεις, τα ηχητικά κύματα δεν συμπεριφέρονται πλέον ως κανονικός ήχος, αλλά μετατρέπονται σε κυματοειδείς κραδασμούς (shock waves). Το κύμα πίεσης της Κρακατάου ήταν τόσο ισχυρό που έκανε τον γύρο της Γης επτά φορές.

Άλλος υποψήφιος για τον πιο δυνατό ήχο είναι η έκρηξη του μετεωρίτη Τουνγκούσκα στη Σιβηρία το 1908, η οποία κατέστρεψε εκτάσεις δασών εκατοντάδων τετραγωνικών μιλίων. Η εκτίμηση έντασης ήταν περίπου ίδια με εκείνη της Κρακατάου (300–315 ντεσιμπέλ), αλλά η μέτρηση βασίστηκε σε όργανα που βρίσκονταν πολύ μακριά από το σημείο της έκρηξης.

Ο πιο δυνατός ήχος στη σύγχρονη εποχή
Αν περιοριστούμε στην εποχή των σύγχρονων οργάνων, νικητής είναι η έκρηξη του υποβρύχιου ηφαιστείου Hunga Tonga τον Ιανουάριο του 2022. Ο ήχος ταξίδεψε σε όλο τον πλανήτη και ακούστηκε ακόμη και σε Αλάσκα και Κεντρική Ευρώπη. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η κοντινότερη σταθμοί μέτρησης (42 μίλια από το ηφαίστειο) κατέγραψε άλμα πίεσης περίπου 1.800 πασκάλ, επίπεδο που, αν μεταφραζόταν σε ντεσιμπέλ σε απόσταση ενός μέτρου από την πηγή, θα έφτανε τα 256 ντεσιμπέλ. Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι πρόκειται για υπερβολική απλοποίηση, καθώς ο ήχος δεν ήταν πια “κανονικό” ηχητικό κύμα, αλλά ταχέως κινούμενος αέρας από την έκρηξη.

Παράδοξα, το πιο ισχυρό ηχητικό κύμα στη σύγχρονη εποχή ήταν σε μεγάλο βαθμό ακούσιμο μόνο ως πίεση και όχι ως ήχος για τον ανθρώπινο αυτί. Σε εργαστηριακές συνθήκες, επιστήμονες έχουν δημιουργήσει κύματα πίεσης που υπολογίζονται σε 270 ντεσιμπέλ, αλλά μέσα σε κενό, χωρίς αέρα για μετάδοση, οπότε ουσιαστικά ήταν… σιωπηλά.